JavaScript Required

We're sorry, but this virtual exhibition cannot be viewed properly without JavaScript enabled. Please consider enabling JavaScript or installing a JavaScript capable browser.

If you're interested in DDBstudio, the virtual exhibition platform provided by the German Digital Library,
please visit this page (in German).

Remains of Paranoia in Albania

Photos: Alfred Diebold, Essays: Alison Reilly, Bruce Williams

German Embassy Tirana / Deutsche Botschaft Tirana / Ambasada Gjermane Tiranë

Remains of Paranoia (RoP)

DE    SQ

The Albania Memory Project

There are many stories and rumors about what happened in Albania during the time of the communist regime under Enver Hoxha, especially regarding ​​military installations, which were partly built by forced labour.

There are places in Albania, which have never  been  open to the public. These places have been under the command of the ministry of defence. They give witness how  Albania was prepared to defend itself against the neighbouring countries and the NATO. A few soldiers are protecting these installations today even though they are of no use anymore. 

There were times, when the air force had hundreds of pilots for its sophisticated fighter planes. Russian made submarines were based in Pasha Lima and Porto Palermo.

The two essays in the book/exhibition reflect on the communist period during which Albania had for some time friends in Russia and China and felt enemies around its borders namely Yugoslavia.

The places shown and described in the  book/exhibition want to give witness from today´s perspective. The places and the people who served there should not be forgotten. 

This digital exhibition takes place as part of the "German October in Albania, 2021". We thank the German Embassy in Tirana, which made this exhibition possible.

Dr. Alfred Diebold



Überreste der Paranoia (ÜdP)

EN    SQ

Das Albanien-Gedächtnisprojekt

Es gibt viele Geschichten und Gerüchte darüber, was in Albanien während der Zeit des kommunistischen Regimes unter Enver Hoxha geschah, besonders was den Bereich der militärischen Einrichtungen betrifft, die zum Teil durch Zwangsarbeiter erstellt wurden.

In Albanien gibt es Orte, die noch nie für die Öffentlichkeit zugänglich waren. Diese Orte stehen unter dem Kommando des Verteidigungsministeriums. Sie geben Zeugnis davon, wie Albanien vorbereitet war, sich gegen die Nachbarländer und die NATO zu verteidigen. Soldaten bewachen diese Anlagen heute noch, obwohl sie keinen Nutzen mehr haben. 

Es gab Zeiten, in denen die Luftwaffe Hunderte von Piloten für ihre hoch entwickelten Kampfflugzeuge hatte und als russische U-Boote in Pasha Liman und Porto Palermo stationiert waren.

Die beiden Essays im Buch/Ausstellung reflektieren die kommunistische Zeit, in der Albanien einige Zeit Freunde in Russland und China hatte und sich an den Grenzen, insbesondere mit Jugoslawien, von Feinden umgeben fühlte.

Die Ausstellung zeigt und beschreibt die Orte aus heutiger Sicht und gibt zugleich einen Eindruck, wie es in der Vergangenheit gewesen sein könnte. Die Orte und die Menschen, die dort dienten, sollen nicht in Vergessenheit geraten.

Diese digitale Ausstellung findet im Rahmen des "Deutschen Oktobers in Albanian 2021" statt. Wir danken der Deutschen Botschaft in Tirana, die diese Ausstellung ermöglicht hat. 

 Dr. Alfred Diebold



Mbetjet e Paranoias (MeP)

EN    DE

Projekt përkujtimor për Shqipërinë

Ekzistojnë shumë histori dhe gojëdhëna për ato që kanë ndodhur në Shqipëri gjatë kohës së regjimit komunist me Enver Hoxhën, veçanërisht në zonat ushtarake, instalimet e të cilave janë kryer pjesërisht nga punë e detyruar.

Në Shqipëri ka vende, të cilat kurrë nuk kanë qenë të hapura për publikun. Këto vende kanë qenë nën komandën e ministrisë së mbrojtjes. Ato vlejnë si dëshmi se si Shqipëria ishte e përgatitur të mbrohej kundër vendeve fqinje dhe NATO-s. Sot, këto instalime mbrohen nga ushtarë edhe pse ato nuk janë më të dobishme. 

Kjo ka qënë një kohë,kur forca ajrore kishte qindra pilotë për aeroplanët e saj të sofistikuar luftarakë, kur nëndetëset ruse të bëra ishin të bazuara në Pasha Liman dhe Porto Palermo.

Dy esetë në libër/ekspozitë pasqyrojnë periudhën komuniste gjatë së cilës Shqipëria kishte miqësi për disa kohë me Rusinë dhe Kinën dhe rrethohej nga armiq rreth kufijve të saj, përkatësisht Jugosllavia.

Vendet e treguara dhe të përshkruara në ekspozitë/libër kanë për qëllim të japin dëshmi nga perspektiva e sotme. Vendet dhe njerëzit që kanë shërbyer atje nuk duhet të mbesin në harresë.

Kjo ekspozitë dixhitale zhvillohet në kuadër të "Tetorit Gjerman në Shqipëri, 2021". Falenderojmë Ambasadën Gjermane në Tiranë, e cila e bëri të mundur këtë ekspozitë.

Dr. Alfred Diebold





Map of Albania

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
The stars on the map show the locations of the remains of paranoia. The following sections of the exhibition follow these locations. On the menu on the right side you can jump from one section to another in case you don´t want to follow the chronological order./ Die Sterne auf der Karte zeigen die Standorte der Überreste der Paranoia. Die folgenden Abschnitte der Ausstellung folgen diesen Orten. Im Menü auf der rechten Seite können Sie von einem Abschnitt zum anderen springen, falls Sie die chronologische Reihenfolge nicht einhalten möchten. / Yjet në hartë tregojnë vendndodhjet e mbetjeve të paranojës. Seksionet e mëposhtme të ekspozitës ndjekin këto vende. Në menunë në anën e djathtë mund të hidheni nga një seksion në tjetrin në rast se nuk doni të ndiqni rendin kronologjik.
unnamed.jpg
Stars represent locations of the RoP/ Sterne stehen für Orte von ÜdP/ Pikat tregojne vendet e MeP

01

Bunker

Bunkerization program

DE   SQ


From the 1960s to the 1980s more than 170.000 bunkers were built all across the country mostly at strategic locations. They could be found along the coast line or in the hills with the objective to fight potential intruders. After the fall of communism the bunkers were abandoned. Most of them destroyed so the concrete and iron could be used as building materials. The location close to the lake Ohrid, which is shown on the map is a very good example how the different types of bunkers were positioned for defending Albania. Another perfect example for remains of paranoia!



Bunkerisierungsprogramm

EN    SQ


Von den 1960er bis 1980er Jahren wurden landesweit mehr als 170.000 Bunker, hauptsächlich an strategischen Orten gebaut. Man fand sie entlang der Küste oder in den Bergen, immer mit dem Ziel, potenzielle Eindringlinge zu bekämpfen. Nach dem Fall des Kommunismus wurden die Bunker aufgegeben. Die meisten von ihnen wurden zerstört, damit ihr Beton und Eisen als Baumaterial verwendet werden konnten. Die auf der Karte gezeigte Lage in der Nähe des Ohridsees ist ein sehr gutes Beispiel dafür, wie die verschiedenen Arten von Bunkern zur Verteidigung Albaniens positioniert wurden. Ein weiteres perfektes Beispiel für Überreste von Paranoia!



Programi i bunkerizimit

EN    DE


Nga vitet 1960 deri në vitet 1980 më shumë se 170.000 bunkerë u ndërtuan në të gjithë vendin kryesisht në vende strategjike, si për shembull përgjatë vijës bregdetare ose në male, me synimin për të luftuar pushtues të mundshëm. Pas rënies së komunizmit bunkerët u braktisën. Shumica e tyre u shkatërruan kështu që betoni dhe hekuri mund të përdoreshin si material ndërtimi. Vendndodhja afër liqenit të Ohrit, e cila tregohet në hartë është një shembull shumë i mirë se si ishin pozicionuar llojet e ndryshme të bunkerëve për të mbrojtur Shqipërinë. Një tjetër shembull i përsosur për mbetjet e paranojës!





Qafë Thana Map

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Qafë Thana Map/ Qafë Thana Karte/ Harta e Qafë Thanës
harta-qafe-thana-replace.jpg
Black dots represent bunkers / Schwarze Punkte stehen für Bunker / Pikat e zeza simbolizojnë bunkerët


Bunker

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Aerial view of a big bunker / Luftaufnahme eines großen Bunkers / Pamje ajrore e një bunkeri të madh
untitled-50.jpg
Aerial view of a big bunker / Luftaufnahme eines großen Bunkers / Pamje ajrore e një bunkeri të madh


Bunker

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Small bunkers next to each other / Kleine Bunker nebeneinander / Bunkerë të vegjël pranë njëri-tjetrit
untitled-3.jpg
Small bunkers next to each other / Kleine Bunker am Hang / Bunkerë të vegjël pranë njëri-tjetrit


Bunker

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Bunker facing north / Bunker nach Norden ausgerichtet / Bunker të drejtuar nga veriu
untitled-49.jpg
Bunker facing north / Bunker nach Norden ausgerichtet / Bunker të drejtuar nga veriu


Bunker

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Aerial view of bunkers on the Qafë Thanë hills / Luftaufnahme von Bunkern auf den Hügeln Qafë Thanë / Pamje ajrore e bunkerëve në kodrat e Qafë Thanës
untitled-4.jpg
Aerial view of bunkers on the hills / Luftaufnahme von Bunkern am Hang / Pamje ajrore e bunkerëve në kodra

02

Gjadër

Military air field

DE   SQ


Gjadër Air Base is a military air field located in Gjadër, Lezhë County. The airfield is unique in Albania in being built near a mountain. It allowed aircrafts after landing to hide in a tunnel inside the mountain. The tunnel has a capacity of storing about 50 aircrafts. 



Militärflugplatz

EN   SQ


Der Gjadër  Militärflugplatz befindet sich in der Nähe in Gjadër, Landkreis Lezhë. Der Flugplatz ist einzigartig, da er in der Nähe eines Berges gebaut wurde, damit Flugzeuge nach der Landung in einen Tunnel unter dem Berg versteckt werden konnten. Bis zu 50 Flugzeuge finden darin Platz.



Fushë ajrore ushtarake

EN   DE


Baza Ajrore Gjadër është një aeroport ushtarak i vendosur në Gjadër, Qarku i Lezhës. Aeroporti Gjadër është unik, për shkak se ai është i ndërtuar pranë një mali. Ai u ndërtua për të lejuar avionët pas uljes të shkonin në një tunel nën mal. Tunelet kanë një kapacitet për rreth 50 aeroplanë.





Air field in Gjadër

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Gjadër Air Base (ICAO: LAGJ) is a military airport located in Gjadër, Lezhë County, Albania. It is north of the city of Lezhë and is also known as Lezhë-Zadrima Air Base.
The tunnels have a capacity of storing about 50 aircraft plus personnel.

Die Gjadër Air Base (ICAO: LAGJ) ist ein Militärflughafen in Gjadër, Landkreis Lezhë, Albanien. Es liegt nördlich der Stadt Lezhë und ist auch als Lezhë-Zadrima Air Base bekannt. Im Tunneln können ca. 50 Flugzeuge einschließlich des Personals gelagert werden.

Baza Ajrore Gjadër (ICAO: LAGJ) është një aeroport ushtarak i vendosur në Gjadër, Qarku i Lezhës, Shqipëri. Shtë në veri të qytetit të Lezhës dhe njihet ndryshe si Baza Ajrore Lezhë-Zadrima.
Tunelet kanë një kapacitet për të ruajtur rreth 50 aeroplanë plus personelin.
Gjader lezhe-01.jpg
Military air field in Gjadër / Militärflugplatz in Gjadër / Fushë ajrore ushtarake në Gjadër


Gjadër

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Aerial view of the runway / Luftaufnahme der Landebahn / Pamje ajrore e pistës
untitled-173.jpg
Aerial view of the runway / Luftaufnahme der Start- und Landebahn / Pamje ajrore e pistës


Gjadër

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Gjadër Air Base, pilot greeting the Albanian flag / Alte Statue eines Piloten, der die albanische Flagge begrüßt / Statujë e vjetër e një piloti që përshëndet flamurin shqiptar
untitled-157.jpg
Old statue greeting the Albanian flag / Statue eines Piloten, der die albanische Flagge grüßt / Statujë e një piloti që përshëndet flamurin


Gjadër

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Entrance to the tunnel at the air field/ Eingang zum Tunnel am Flugplatz/ Hyrja në tunel në fushën ajrore
untitled-2.jpg
Entrance to the tunnel at the air field/ Eingang zum Tunnel am Flugplatz/ Hyrja në tunel në fushën ajrore

Tunnel

DE    SQ

The tunnel was built to allow aircrafts after landing to hide in the tunnel.



Tunnel

EN   SQ

Der Tunnel wurde gebaut, damit Flugzeuge nach der Landung dort versteckt werden konnten. 



Tuneli

EN   DE

Tuneli  u ndërtua për të lejuar avionët që pas uljes të fshiheshin brenda në tunel. 





Tunnels of Gjadër air field

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
The Gjadër airfield is unique in Albania in being built near a mountain. It was built to allow aircraft after landing to go into a tunnel under the mountain. The tunnels have a capacity of storing about 50 aircraft plus personnel. As the airfield is located in the side of the mountain, the pilots have to be careful not to turn when taking off as they can crash into the sides of the mountain

Der Flugplatz Gjadër ist einzigartig in Albanien, da er in der Nähe eines Berges gebaut wurde. Es wurde gebaut, damit Flugzeuge nach der Landung in einen Tunnel unter dem Berg gelangen können. In den Tunneln können etwa 50 Flugzeuge einschließlich des Personals gelagert werden. Da sich der Flugplatz an der Seite des Berges befindet, müssen die Piloten darauf achten, dass sie beim Start nicht abbiegen, da sie gegen die Seiten des Berges stoßen können.

Aeroporti Gjadër është unik në Shqipëri për shkak se është i ndërtuar pranë një mali. Ai u ndërtua për të lejuar avionët që pas uljes të shkonin në një tunel nën mal. Tunelet kanë një kapacitet magazinimi prej rreth 50 avionëve duke përfshirë edhe personelin. Ndërsa fusha ajrore është e vendosur në anë të malit, pilotët duhet të kenë kujdes që të mos kthehen kur ngrihen pasi mund të përplasen në anët e malit.
Gjader lezhe-02.jpg
Map of the tunnel in Gjadër / Karte des Tunnels in Gjadër / Hartë e tunelit në Gjadër


Gjadër

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
View of the entrance of the tunnel into the storage facility for fighter aircrafts, air defense canons and maintenance equipment./ Blick auf den Eingang des Tunnels in das Lager für Kampfflugzeuge, Luftverteidigungskanonen und Wartungsausrüstung./ Pamje e hyrjes së tunelit në deponinë e avionëve luftarakë, kanoneve të mbrojtjes ajrore dhe pajisjeve të mirëmbajtjes.
untitled-59.jpg
Storage facility for fighter aircrafts / Tunnel für Kampfflugzeuge / Depo e avionëve luftarakë


Gjadër

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Tail of a fighter plane showing the Albanian colours/
Teil eines Kampfflugzeugs, dass die Albanischen Farben zeigt/ Bishti i një aeroplani luftarak që tregon ngjyrat shqiptare
untitled-22.jpg
Tail of a fighter plane / Heck eines Kampfflugzeugs / Bishti i një aeroplani luftarak


Gjadër

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Lineup of MiG fighter planes inside the tunnel of Gjadër/
Aufstellung von MiG-Kampfflugzeugen im Tunnel von Gjadër/ Rreshtimi i avionëve luftarakë MiG brenda tunelit në Gjadër
untitled-195.jpg
Lineup of MiG fighter planes / Aufreihung von MiG-Kampfflugzeugen / Rreshtimi i avionëve luftarakë MiG


Gjadër

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Slogan painted on the wall inside the tunnel: "We must participate in the technological and scientific revolution"/ Slogan an der Wand im Tunnel gemalt: "Wir müssen an der technologischen und wissenschaftlichen Revolution teilnehmen"/ Parulla e pikturuar në mur brenda tunelit: "Ne duhet të marrim pjesë në revolucionin tekniko shkencor"
untitled-10.jpg
Slogan painted on the wall / Slogan an der Wand im Tunnel / Parullë e pikturuar në mur brenda tunelit


Gjadër

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Broken fighter jet engine/ Defektes Kampfflugzeug/ Motor i prishur i avionëve luftarakë
untitled-7.jpg
Broken fighter jet engine/ Kaputtes Triebwerk / Motor i prishur i avionëve luftarakë


Gjadër

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Silhouette of a fighter plane/ Silhouette eines Kampfflugzeugs/ Silueta e një aeroplani luftarak
untitled-250.jpg
Silhouette of a fighter plane / Silhouette eines Kampfflugzeugs / Silueta e një aeroplani luftarak


Gjadër

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Line up of MiG fighter planes/ Aufstellung der MiG-Kampfflugzeuge/ Rreshtimi i avionëve luftarakë MiG
untitled-219.jpg
Line-up of MiG fighter planes / Aufreihung der MiG-Kampfflugzeuge / Rreshtimi i avionëve luftarakë MiG


Gjadër

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Broken MiG-21 type fighter plane/ Defektes Kampfflugzeug vom Typ MiG-21/ Aeroplan luftarak i tipit MiG-21
untitled-177.jpg
Broken MiG-21 type fighter plane / Defektes Kampfflugzeug vom Typ MiG-21 / Aeroplan luftarak i tipit MiG-21


Gjadër

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Broken MiG-19 type fighter plane/ Defektes Kampfflugzeug vom Typ MiG-19/ Aeroplan luftarak i tipit MiG-19
untitled-128.jpg
Broken MiG-19 type fighter plane/ Defektes Kampfflugzeug vom Typ MiG-19/ Aeroplan luftarak i prishur, tipi MiG-19


Gjadër

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
MiGs lined up next to an ammunition container/ MiGs stellten sich neben einem Munitionsbehälter auf/ MiG të rreshtuar pranë një kontejner municioni
untitled-166.jpg
MiGs next to spare part containers / MiGs neben Ersatzteilkisten / MiG pranë kontenjerëve


Gjadër

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Wall decoration inside the tunnel at Gjadër/ Wanddekoration im Tunnel von Gjadër/ Dekorimi i murit brenda tunelit në Gjadër
untitled-306.jpg
Wall decoration inside the tunnel at Gjadër / Wanddekoration im Tunnel von Gjadër / Dekorimi i murit brenda tunelit në Gjadër

03

Pasha Liman

Former Soviet naval base

DE    SQ

Pasha Liman was the only Soviet navy base in the Mediterranean in the 1950s. It was the hot spot of conflict between the Soviets and the Albanians in 1961 when Albania pulled out of the Warsaw Pact. Currently, one taken out of service Whiskey-class submarine is located here. The base is still in operation by the Albanian Navy.



Ehemaliger sowjetischer Marinestützpunkt

EN   SQ


Pasha Liman war in den 1950er Jahren die einzige sowjetische Marinebasis im Mittelmeerraum. Sie war der Brennpunkt des Konflikts zwischen den Sowjets und den Albanern im Jahr 1961, als sich Albanien von dem Warschauer Pakt  löste. Derzeit befindet sich hier ein ausgemustertes U-Boot der Whisky-Klasse. Die Basis wird noch von der albanischen Marine betrieben.



Ish-baza detare sovjetike

EN   DE


Pasha Liman ishte baza e vetme Sovjetike në Mesdhe në vitet 1950. Ajo ishte pika kyçe e konfliktit midis sovjetikëve dhe shqiptarëve në 1961 kur Shqipëria u tërhoq nga Pakti i Varshavës. Aktualisht, një nëndetëse e vjetër e klasit Uiski është ende e vendosur këtu. Baza është ndërkohë nën menaxhimin e Flotës Detare Shqiptare.





Pasha Liman Map

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Pasha Liman Map/ Pasha Liman Karte/ Harta e Pasha Liman
pasha-liman-replace.jpg
Pasha Liman Map / Karte von Pasha Liman / Harta e Pasha Liman


Pasha Liman

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
View of the Pasha Liman harbor/
Blick auf den Hafen von Pasha Liman/ Pamje nga porti i Pasha Liman
untitled-31.jpg
View of the Pasha Liman bay / Blick auf die Bucht von Pasha Liman / Pamje nga gjiri i Pasha Liman


Pasha Liman

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Old sunken ship inside the bay/ Altes versunkenes Schiff innerhalb der Bucht/ Anije e vjetër e mbytur brenda gjirit të Porto Palermos
untitled-37.jpg
Old sunken ship / Altes gesunkenes Schiff / Anije e vjetër duke u fundosur


Pasha Liman

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Aerial view of the naval base of Pasha Liman/ Luftaufnahme des Marinestützpunktes von Pasha Liman/ Pamje ajrore e bazës detare të Pasha Liman
untitled-18.jpg
Aerial view of the naval base / Luftaufnahme des Marinestützpunktes / Pamje ajrore e bazës detare


Pasha Liman

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Old navy vessels rusting in the sea/ Alte Marineschiffe, die im Meer rosten/
Anije të vjetra të marinës që ndryshken në det
untitled-34.jpg
Old navy vessels rusting in the sea / Alte rostende Schiffe / Anije të vjetra të marinës që ndryshken në det


Pasha Liman

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Soviet ship rusting in the bay/ Sowjetisches Schiff, das in der Bucht rostet/
Anija Sovjetike që ndryshket në bregdet
untitled-7.jpg
Soviet ship rusting in the bay / Havariertes sowjetisches Schiff in der Bucht / Anija Sovjetike që ndryshket në bregdet


Pasha Liman

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Entrance to an old rusting ship/ Eingang zu einem alten rostigen Schiff/ Hyrja e një anijeje të vjetër e të ndryshkur
untitled-3.jpg
Rusting ship along the quay wall / Rostendes Schiff an der Kaimauer / Anije e ndryshkur

04

Pocestë

Tank brigade

DE   SQ

Pocestë was the home of a tank brigade from 1968 to 2003. It was one in twelve of the Albanian army. About 60 T-59a battle tanks were stationed here. They are replicas of Soviet T-54 tanks. Furthermore Chinese type 63 armored personnel carriers were in service. All were gifts from China. Inside the hill more than 10 tunnels were built to place and maintain tanks. The remains of paranoia are still visible, who knows for how much longer?



Panzerbrigade

EN   SQ

Pocestë war von 1968 bis 2003 die Heimat einer Panzerbrigade. Die Albanische Armee hat insgesamt zwölf Panzerbrigaden. Hier waren etwa 60 T 59a-Kampfpanzer stationiert. Sie sind Nachbildungen sowjetischer T-54-Panzer. Darüber hinaus waren chinesische gepanzerte Mannschaftstransportwagen vom Typ 63 im Einsatz. Alle waren Geschenke aus China. In den Hügeln wurden mehr als 10 Tunnel gebaut, um Panzer zu parken und zu warten. Die Überreste der Paranoia sind noch sichtbar, wer weiß wie lange noch?



Brigadë tankesh

EN    DE

Nga viti 1968 deri në vitin 2003, ky vend konsiderohej si shtëpia e një brigadë tankesh. Ky lokacion ishte një nga dymbëdhjetë vendndodhjet ushtarake shqiptare. Këtu ishin vendosur rreth 60 tanke beteje të modelit T-59 a. Ato janë kopje të tankeve sovjetike T-54. Gjithashtu, automjetet kineze ushtarake të blinduara të tipit 63 ishin në shërbim. Të gjitha këto ishin dhurata nga Kina. Brenda kodrës u ndërtuan më shumë se 10 tunele për të vendosur dhe për të mirëmbajtur tanket. Mbetjet e paranojës janë ende të dukshme, kush e di edhe për sa kohë akoma?





Pocestë Map

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Pocestë Map/ Pocestë Karte/ Harta e Pocestës
harta-poceste-replace.jpg
Pocestë Map / Karte von Pocestë / Harta e Pocestës


Pocestë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Aerial view of two dismantled Chinese Type-59 tanks/ Luftaufnahme von zwei zerlegten chinesischen Typ-59-Panzern/ Pamje ajrore e dy tankeve kineze të çmontuara Tipi-59
untitled-30.jpg
Two dismantled Chinese Type-59 tanks / Zwei defekte chinesische Typ-59-Panzer / Dy tanke kineze të çmontuara Tipi-59


Pocestë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Remains of what once were powerful weapons to fight Yugoslavia in case of an attack/ Überreste von einst mächtigen Waffen gegen Jugoslawien im Falle eines Angriffs/ Mbetjet e atyre që dikur ishin armë të fuqishme për të luftuar Jugosllavinë në rast sulmi
untitled-23.jpg
Remains of what once were powerful weapons / Überreste von einst schlagkräftigen Waffen / Mbetjet e atyre që dikur ishin armë të fuqishme


Pocestë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Aerial view of location of tank brigade at Pocestë/ Luftaufnahme des Standorts der Panzerbrigade in Pocestë/ Pamje ajrore e vendndodhjes së brigadës tank në Pocestë
untitled-19.jpg
Location of tank brigade at Pocestë / Standort der Panzerbrigade von Pocestë / Vendndodhje e brigadës së tankeve


Pocestë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Parts of old tanks in Pocestë/ Teile alter Panzer in Pocestë/ Pjesë të tankeve të vjetra në Pocestë
untitled-4.jpg
Parts of old tanks in Pocestë / Teile alter Panzer in Pocestë / Pjesë të tankeve të vjetra në Pocestë


Pocestë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Tank gun laying upside down/ Panzerpistole,die verkehrt herum liegen/ Tank i vendosur përmbys
untitled-2.jpg
Parts of tanks / Teile von Panzern / Pjesë nga tanku


Pocestë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Aerial view of the tank brigade/ Luftaufnahme der Panzerbrigade/ Pamje ajrore me tanke
untitled-39.jpg
Aerial view of the tank brigade / Luftaufnahme der Panzerbrigade / Pamje ajrore me tanke

05

Sazan

Military outpost in the sea

DE   SQ

Sazan is the largest island in Albania and strategically located between the Strait of Otranto and the entrance to the Bay of Vlorë, forming the border between the Adriatic and Ionian Sea. The island now is uninhabited.



Militärischer Außenposten im Meer

EN   SQ

Sazan ist die größte Insel Albaniens und liegt strategisch zwischen der Meerenge von Otranto und dem Eingang zur Bucht von Vlora, die die Grenze zwischen der Adria und dem Ionischen Meer bildet. Die Insel ist jetzt unbewohnt.



Bazë ushtarake në det

EN   DE

Ky është ishulli më i madh në Shqipëri dhe i vendosur strategjikisht midis ngushticës së Otrantos dhe hyrjes në gjirin e Vlorës, duke formuar kufirin midis Adriatikut dhe Detit Jon. Ishulli tani është i pabanuar, por ekziston një bazë e vogël detare Italo-Shqiptare, e përdorur kryesisht për të luftuar kontrabandën midis Italisë së Jugut dhe Shqipërisë dhe si një fushë trajnimi për Marinën Mbretërore. 





Island of Sazan

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
It is the largest island in Albania and strategically located between the Strait of Otranto and the entrance to the Bay of Vlorë, forming the border between the Adriatic and Ionian Sea.

Es ist die größte Insel Albaniens und liegt strategisch günstig zwischen der Straße von Otranto und dem Eingang zur Bucht von Vlora, die die Grenze zwischen der Adria und dem Ionischen Meer bildet.

Ky është ishulli më i madh në Shqipëri dhe i vendosur strategjikisht midis ngushticës së Otrantos dhe hyrjes në gjirin e Vlorës, duke formuar kufirin midis Adriatikut dhe Detit Jon.
sazan island-01.jpg
Map of the Island of Sazan / Karte der Insel Sazan / Harta e ishullit të Sazanit


Harbour of Sazan island

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Map of the harbour of Sazan / Karte des Hafens von Sazan / Harta e portit të Sazanit
sazan island-02.jpg
Map of the harbour of Sazan / Karte des Hafens von Sazan / Harta e portit të Sazanit


Sazan

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Bunkers next to the living quarters/ Bunker neben den Wohnhäusern/
Bunkerë pranë lagjeve të banimit
untitled-60.jpg
Bunkers next to the living quarters / Bunker neben Wohnhäusern / Bunkerë pranë lagjeve të banimit


Sazan

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Aerial view of the North shore of Sazan/ Luftaufnahme der Nordküste von Sazan/ Pamje ajrore e bregut verior të Sazanit
untitled-48.jpg
Aerial view of the North shore of Sazan / Luftaufnahme der Nordküste von Sazan / Pamje ajrore e bregut verior të Sazanit


Bunker

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Small bunkers on the Island of Sazan./ Kleine Bunker auf der Insel Sazan./ Bunkerë të vegjël në ishullin e Sazanit.
untitled-31.jpg
Small bunkers on the Island of Sazan / Kleine Bunker auf Sazan / Bunkerë të vegjël në ishullin e Sazanit


Sazan

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Old military coat/ Alter Militärmantel/
Pallto e vjetër ushtarake
untitled-57.jpg
Old military coat / Alter Militärmantel / Pallto e vjetër ushtarake


Sazan

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Remains of the Italian occupation/ Überreste der italienischen Besatzung/ Mbetjet e pushtimit italian
untitled-36.jpg
Remains of the Italian occupation / Überreste der italienischen Besatzung / Mbetjet e pushtimit italian


Sazan

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Old Italian architecture/ Alte italienische Architektur/
Arkitekturë e vjetër italiane
untitled-30.jpg
Old Italian architecture / Alte italienische Architektur / Arkitekturë e vjetër italiane


Sazan

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Barbed wires and bunkers as a reminder of what once was n outpost of the defense structures during communist times/ tacheldrähte und Bunker als Erinnerung an das, was zu kommunistischen Zeiten kein Außenposten der Verteidigungsstrukturen war/ Tela me gjemba dhe bunkerë si një kujtesë e asaj që dikur ishte post i strukturave të mbrojtjes gjatë kohës së komunizmit
untitled-26.jpg
Barbed wires and bunkers / Stacheldraht und Bunker / Tela me gjemba dhe bunkerë


Sazan

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

untitled-70.jpg
Graffito / Graffiti / Grafiti


Sazan

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Old slogan on the wall: "Defense of the fatherland is the most important task"/ Alter Slogan an der Wand: "Die Verteidigung des Vaterlandes ist die wichtigste Aufgabe"/ Parulla e vjetër në mur: "Mbrojtja e atdheut është detyra më e rëndësishme"
untitled-61.jpg
Unreadable slogan on the wall / Unlesbare Slogan an der Wand / Parullë në mur e cila nuk lexohet

06

Kuçovë

Air base and tunnel

DE    SQ

Kuçovë Air Base is a military airport located near Kuçovë, Berat. Construction of the air base began in 1952 and was completed in 1955. One feature of Kuçovë Air Base is the mountain storage area for aircrafts. It can be accessed by a taxiway between the fields, about 1 km east of the runway



Luftwaffenstützpunkt und Tunnel

EN   SQ

Der Kuçovë Luftwaffenstützpunkt ist ein Militärflughafen in der Nähe von Kuçovë, Berat.  Der Bau des Luftwaffenstützpunkts begann 1952 und wurde 1955 abgeschlossen. Das besondere an Kuçovë Air Base sind der Tunnel und die Parkplätze für Flugzeuge an einem Berg. Diese können über einen Rollweg zwischen den Feldern, etwa 1 km östlich der Landebahn erreicht werden. 



Baza ajrore dhe tuneli

EN   DE

Baza Ajrore Kuçovë është një aeroport ushtarak i vendosur afër Kuçovës, Berat. Ndërtimi i bazës ajrore filloi në 1952 dhe përfundoi në 1955. Një tipar i Bazës Ajrore Kuçovë është zona e magazinimit malor për avionët, tek e cila mund te shkohet me anë të një autostradë të veçantë midis fushave, rreth 1 km në lindje të rrugës kryesore të taksive.





Air field in Kuçovë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Air field of Kuçovë / Luftwaffenstützpunkt von Kuçovë / Bazë ajrore në Kuçovë
kucova-01.jpg
Air field of Kuçovë / Luftwaffenstützpunkt von Kuçovë / Bazë ajrore në Kuçovë


Kuçovë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Aerial view of the parking area of the fighter planes next to the tunnel entrance at the Kuçovë air base/ Luftaufnahme des Parkplatzes der Kampfflugzeuge neben dem Tunneleingang am Luftwaffenstützpunkt Kuçovë/ Pamje ajrore e zonës së parkimit të avionëve luftarakë ngjitur me hyrjen e tunelit në bazën ajrore të Kuçovës
untitled-166.jpg
Parking area of the fighter planes / Parkplatz der Kampfflugzeuge / Zonës e parkimit të avionëve luftarakë


Kuçovë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Grounded old out of service fighter planes, mainly MiG-19 type, waiting to be sold and removed./ Geerdete alte außer Dienst gestellte Kampfflugzeuge, hauptsächlich vom Typ MiG-19, die darauf warten, verkauft und entfernt zu werden./ Avionë luftarakë të vjetër jashtë shërbimit, kryesisht tip MiG-19, në pritje të shitjes dhe heqjes.
untitled-163.jpg
Old broken fighter planes / Alte defekte Kampfflugzeuge / Avionë luftarakë të vjetër të prishur


Kuçovë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Old plane next to the entrance of the tunnel of Kuçovë/ Altes Flugzeug neben dem Eingang des Tunnels von Kuçovë/ Aeroplan i vjetër ngjitur me hyrjen e tunelit të Kuçovës
untitled-140.jpg
Old plane next to the entrance of the tunnel / Altes Flugzeug neben dem Eingang zum Tunnel / Aeroplan i vjetër ngjitur me hyrjen e tunelit


Kuçovë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Broken cockpit of a fighter plane/ Defektes Cockpit eines Kampfflugzeugs/
Kabinë e thyer e një avioni luftarak
untitled-130.jpg
Broken cockpit of a fighter plane / Defektes Cockpit eines Kampfflugzeugs / Kabinë e thyer e një avioni luftarak


Kuçovë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Front of a propeller plane/ Vor einem Propellerflugzeug/ Pjesa e përparme e një avioni helikë
untitled-89.jpg
Middle part of a propeller plane / Mittelteil eines Propellers / Pjesa e mesme e një helike


Kuçovë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Undisturbed pigeons sitting on the taxiway, near the tunnel entrance/ Ungestörte Tauben sitzen auf dem Rollfeld in der Nähe des Tunneleingangs/ Pëllumba të pashqetësuar të ulur në rrugën e taksisë, afër hyrjes së tunelit
untitled-42.jpg
Pigeons on the runway / Tauben auf dem Rollfeld / Pëllumba në pistë


Kuçovë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Old building next to the taxiway/ Altes Gebäude neben der Rollbahn/ Ndërtesë e vjetër ngjitur me rrugën taksive
untitled-90.jpg
Old building next to the taxiway / Altes Gebäude neben der Rollbahn / Ndërtesë e vjetër ngjitur me rrugën taksive


Tunnels of Kuçova air field

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

kucova-02.jpg
Map of the tunnel of Kuçova / Karte des Kuçova-Tunnels / Harta e tuneleve në Kuçovë


Kuçovë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Sealed entrance to the tunnel/ Versiegelter Eingang zum Tunnel/ Hyrja e mbyllur në tunel
untitled-125.jpg
Sealed entrance to the tunnel / Versiegelter Eingang zum Tunnel / Hyrja e mbyllur në tunel


Kuçovë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Containers for ammunition and spare parts/ Behälter für Munition und Ersatzteile/ Kontejnerë për municione dhe pjesë këmbimi
untitled-119.jpg
Containers for ammunition and spare parts / Behälter für Munition und Ersatzteile / Kontejnerë për municione dhe pjesë këmbimi


Kuçovë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Inside the tunnel/ Im Tunnel/ Brenda tunelit
untitled-111.jpg
Inside the tunnel / Im Tunnel / Brenda në tunel


Kuçovë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Parts of planes inside the tunnel / Flugzeugteile im Tunnel / Pjesë aeroplanesh në brendësi të tunelit
untitled-81.jpg
Parts of planes inside the tunnel / Flugzeugteile im Tunnel / Pjesë aeroplanesh në brendësi të tunelit


Kuçovë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Engines, turbines and other pieces once used for the planes/ Motoren, Turbinen und andere Teile, die einst für die Flugzeuge verwendet wurden/ Motorë, turbina dhe pjesë të tjera të përdorura dikur për aeroplanët
untitled-80.jpg
Plane parts / Flugzeugteile / Pjesë të aeroplaneve


Kuçovë

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
View from inside the tunnel/ Blick aus dem Tunnel/ Pamje nga brenda tunelit
untitled-72.jpg
View towards the exit / Blick Richtung Ausgang / Pamje nga dalja

07

Porto Palermo

Submarine station

DE   SQ

Porto Palermo Tunnel is a submarine bunker built by the Socialist People's Republic of Albania during the
rule of leader Enver Hoxha. It is situated at the northern end of the bay of Porto Palermo. 



U-Boot-Station

EN   SQ

Der Porto Palermo Tunnel ist ein U-Boot-Bunker, der von der Sozialistischen Volksrepublik Albanien während der Herrschaft des Führers Enver Hoxha gebaut wurde. Er liegt am nördlichen Ende der Bucht von Porto Palermo. 



Stacion nëndetar

EN    DE

Tuneli i Porto Palermos mendohet të ketë qënë një bunker nëndetës i ndërtuar në Republikën Popullore Socialiste të Shqipërisë gjatë sundimit të udhëheqësit Enver Hoxha. Ky Tunel ndodhet në skajin verior të gjirit të Porto Palermos. 





Bay of Porto Palermo

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Submarine bunker built in the Socialist People's Republic of Albania during the rule of leader Enver Hoxha.

U-Boot-Bunker, in der Sozialistischen Volksrepublik Albanien während der Herrschaft des Führers Enver Hoxha gebaut.

Bunkeri nëndetës i ndërtuar në Republikën Popullore Socialiste të Shqipërisë gjatë qeverisjes së udhëheqësit Enver Hoxha.
Porto palermo-01.jpg
Map of the Bay of Porto Palermo / Karte der Bucht von Porto Palermo / Harta e gjirit të Porto Palermos


Navy station in Porto Palermo

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Navy station in Porto Palermo / Marinestützpunkt von Porto Palermo / Marina e Porto Palermos
Porto palermo-02.jpg
Navy station in Porto Palermo / Marinestützpunkt von Porto Palermo / Marina e Porto Palermos


Porto Palermo

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Aerial view of Porto Palermo / Luftaufnahme von Porto Palermo / Pamje ajrore e Porto Palermos
untitled-139.jpg
Aerial view of Porto Palermo / Luftaufnahme von Porto Palermo / Pamje ajrore e Porto Palermos


Porto Palermo

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
View of the tunnel entrance and the surroundings of Porto Palermo/ Blick auf den Tunneleingang und die Umgebung von Porto Palermo/ Pamje e hyrjes së tunelit dhe rrethinave të Porto Palermos
untitled-23.jpg
View of the tunnel entrance and the surroundings / Blick auf den Tunneleingang und die Umgebung / Pamje e hyrjes së tunelit dhe ambjetit përreth


Porto Palermo

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Former gym of Porto Palermo/ Ehemaliges Fitnessstudio von Porto Palermo/ Ish palestra e Porto Palermos
untitled-30.jpg
Former gym of Porto Palermo / Ehemaliger Fitnessbereich von Porto Palermo/ Ish-palestra e Porto Palermos


Porto Palermo

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Remains of Paranoia - concrete gate of the Eastern tunnel entrance/ Überreste von Paranoia - Betontor des östlichen Tunneleingangs/ Mbetjet e Paranoia - porta prej betoni e hyrjes së tunelit lindor
untitled-33.jpg
Concrete gate of the Eastern tunnel entrance / Betontor des östlichen Tunneleingangs / Porta prej betoni e hyrjes së tunelit lindor


Porto Palermo

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
The submarine tunnel in western direction / Der U-Boot-Tunnel in westliche Richtung / Tuneli nëndetës në perëndim
untitled-118.jpg
The submarine tunnel in western direction / Der U-Boot-Tunnel in westliche Richtung / Tuneli nëndetës në perëndim


Porto Palermo

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
The submarine tunnel - view towards the entrance of the East (bay)/ Der U-Boot-Tunnel - Blick zum Eingang des Ostens (Bucht)/ Tuneli nëndetës - pamje nga hyrja në lindje
untitled-113.jpg
The submarine tunnel in East direction / Der U-Boot-Tunnel Richtung Osten / Tuneli nëndetës në lindje


Porto Palermo

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Way towards the submarine tunnel/ Weg zum U-Boot-Tunnel/ Rruga drejt tunelit nëndetës
untitled-96.jpg
Way towards the submarine tunnel / Weg zum U-Boot-Tunnel / Rruga drejt tunelit nëndetës


Porto Palermo

Aus der Sammlung von

Alfred Diebold

Wie darf ich das Objekt nutzen?

Quelle

Alfred Diebold

Zum Objekt >>

Kurzbeschreibung
Aerial view of the tunnel entrance at Porto Palermo inside the bay/ Luftaufnahme des Tunneleingangs in Porto Palermo innerhalb der Bucht/ Pamje ajrore e hyrjes së tunelit në Porto Palermo brenda gjirit
untitled-95.jpg
Easter tunnel entrance / Östlicher Tunneleingang / Hyrja e tunelit në lindje

08

Essay: Growing Isolation / Wachsende Isolation / Izolim në rritje

Growing Isolation

DE    SQ

by Alison Reilly

Hoxha’s rule as First Secretary of Albania, from 1941 until his death in 1985, was marked by a series of tumultuous political relationships with Yugoslavia (1940s-50s), the Soviet Union (1940s-60s), and China (1960s-70s). Albania had relied heavily on financial aid to support its economy, so the Soviet Union’s decision to cut off economic aid to Albania in the late 1960s and China’s withdrawal of financial aid in 1978 were detrimental to maintaining stability in the country. Despite a brief period of liberalization in the 1970s, as relations with these larger powers deteriorated, Hoxha slowly withdrew Albania from international politics and economic trade agreements. In addition, in 1976 he institutionalized his reluctance to ally with foreign countries by amending the Albanian constitution, which “sanctioned the one-party system, abolished private property, prohibited the government from seeking foreign credits or forming joint enterprises with foreign companies or countries, and reaffirmed the regime’s 1967 decision to abolish institutionalized religion.”[1] In order to support the Stalinist economy, in particular the mining industry, the government relied on an estimated 32,000 political prisoners who were incarcerated within “an extensive system of prisons and labor camps, including six institutions for political prisoners, nine for nonpolitical prisoners, and fourteen where political prisoners served their sentences together with regular criminals.”[2] Financial support from the Soviet Union and China coupled with the prison and labor camps proved essential to keeping the fragile Albanian economy afloat, so the decision to operate Albania as an autarky severely stunted the growth of the country’s economy.

The bunkerization program, which was initiated as Albania cut off ties with China, stands as a testament to Hoxha’s isolationist sentiments. Because of the Soviet invasion of Czechoslovakia and their military occupation of Hungary, Hoxha feared that Albania would soon come under attack. Although the scale of the bunker-building program far exceeded what might be reasonably necessary for the country, the motivation for extensive defensive structures throughout the country was grounded in decades of Soviet aggression against Eastern European countries.

Hoxha as Political Thesis

Notwithstanding the isolation described above, Hoxha’s Albania remained within the constellation of internationalist socialism. During his forty-year rule, Hoxha wrote extensively about his political opinions in numerous memoirs that were published in Tirana and translated into English. Throughout his breaks with Yugoslavia, the Soviet Union, and China, he postulated a particular socialist ideology that he identified as Anti-Revisionist Marxist-Leninist. In general, he devoted himself to Josef Stalin’s ideology and harshly criticized any leaders who he felt deviated from this path. Although he strived to separate his political views from that of other socialist states, he falls in line with the mandates of Marxist socialism, which demands revolutionary theory alongside revolutionary practice. Hoxha’s encounters with the Soviet leader, detailed in his book With Stalin: Memoirs, date back to 1947. In the text, Hoxha canonizes Stalin by defending many of his actions, naming and harshly critiquing his opponents, and explaining his strong influence on Albanian politics. He notes the transformation of the Soviet Russia from the “first socialist country into a big socialist power” while admiring Stalin’s strategy:

Guided by the teaching of Lenin about giving priority to heavy industry in the socialist industrialization, the Bolshevik Party headed by Stalin equipped the country with a very powerful industry for the production of means of production, with a giant machine-building industry, capable of ensuring the rapid development of the entire people’s economy and all the necessary means, as well as impregnable defence.[3]

Throughout his memoir, Hoxha focuses on the industrialization of Soviet Russia. However, his own attempts at industrialization in Albania are full of contradictions: although the country was entirely electrified by 1961, Hoxha did not develop sufficient infrastructure for transportation or telecommunications. [4] Poor road conditions, laws restricting the movement of citizens from town to town, and a ban on private vehicle ownership made travel even within Albania difficult for its citizens. Overall, With Stalin reveals the complex relationship between the two leaders. Stalin’s repeated meetings with Hoxha demonstrate his interest in Albania as a political pawn in his campaigns against Josip Broz Tito and Yugoslavia.[5] Hoxha, on the other hand, was completely dedicated to the communist leader for both political and ideological reasons.

Hoxha’s devotion to Stalin continued even after the Soviet leader’s death in 1953. Despite reforms set in place by Nikita Khrushchev, Hoxha refused to comply with any de-Stalinization efforts. Hoxha vocalized his disapproval with the shifting Soviet ideologies, but he was also simply fearful that the political changes might provoke Yugoslavia to invade Albania. Albania joined the Warsaw Pact in 1955, but relations over the next ten years only worsened between the three communist nations.[6] In response to Hoxha’s continued criticism of his policies, Khrushchev cut off financial assistance to Albania in 1961. Despite Khrushchev’s removal from power in 1964, diplomatic relations between Albania and the Soviet Union did not improve. Prompted by the Soviet invasion of Czechoslovakia, Albania officially left the Warsaw Pact in 1968 in protest.[7]

While Hoxha identified strongly as an Anti-Revisionist, he also associated himself in both political speeches and specifically within films and documentaries, as a partisan, which in the Albanian context refers to the anti-Nazi resistance fighters who self-organized in the 1940s and became the basis for the Albanian Communist Party. This communist party became known as the Albanian Labor Party (Partia e Punës e Shqipërisë or PPSH), a name change that Hoxha credits to Stalin. PPSH rose to power in the mid-1940s, following Italian and German occupations of the country during World War II. Supported by Tito’s Communist Party of Yugoslavia, the Party pushed forward an agenda of national liberation.[8] Hoxha, a former high school teacher who had spent time in France and Belgium in the 1930s, became the first General Secretary of the Party in 1944. In an effort to consolidate power and under the guise of war crimes trials, the Party executed individuals who threatened their consolidation of power. These “purges” continued until the 1980s as a means of maintaining power, and all economic, commercial, and social enterprises began to be funneled through the communist state. Under Hoxha’s leadership, the Party quickly implemented Stalin’s mandates to prioritize heavy industry over agriculture.[9] Initially, farmland was taken from a few primary landowners and distributed among peasants, and eventually this land was collectivized.[10] Thus, with the support of Tito in Yugoslavia and the backing of Albanian partisans, Hoxha was able shape the newly independent Albanian state into a Stalinist outpost.

But when the Soviet Union no longer provided Hoxha the political patronage he needed, he defiantly turned to Mao Zedong in China, just as Sino-Soviet relations were at their worst. Despite the inability of the Chinese government to provide adequate financial assistance to his country, Hoxha, inspired by Mao’s Cultural Revolution, eventually achieved “total collectivization of agriculture, reduction in size of collective farmers’ private plots, women’s emancipation campaign, and reform of the educational system”.[11] In concert with these reforms, Hoxha officially banned religion in 1967 and subsequently destroyed mosques and churches and executed or imprisoned imams and priests – a policy memorialized in Kolonel Bunker by the protagonist Colonel Neto who directs the Albanian army to dynamite a church and imprison a former priest. Further, Hoxha was ruthless in stamping out intellectual communities: some writers were banished to the countryside while others were required to assist in the government’s propaganda campaign. Between 1973 and 1975, when Hoxha acknowledged the need for a successor to his power, he ordered the execution of many of his top officials because he believed they were conspiring against him. He then subsequently elevated many of the younger members of the Party because he believed they would be more likely to follow his strict Stalinist model.[12] Promoting junior officers was also a common tactic to prevent senior commanders from staging a coup.

Hoxha’s rhetoric and writing emphasized strong mandates about individual devotion to the PPSH. Politically, however, his leadership was characterized by fitful relationships with larger economic powers. His image transmuted as a fellow partisan to Tito, a devout Stalinist, and a friend of Mao. Despite Hoxha’s expansive propaganda campaign, his own character was absent from the Kinostudio films. His presence would often be referred to, specifically within the 1940s pro-partisan films, but in feature films he was never represented by an actor. Nevertheless, his absence played a role in to the construction of his image. Interestingly, Çashku also chose not to represent Hoxha on screen, but this decision functions quite differently in Kolonel Bunker than the earlier socialist realist work, which will be discussed in greater detail in Chapter 3. By the late 1970s, as the bunker building program began, Hoxha had imposed his most severe political mandates, forcibly removed all threats to his power, and with the help of thousands of concrete bunkers impressed a looming xenophobic fear onto his citizens. Perhaps unsurprisingly, the height of terror and oppression during Hoxha’s regime coincided with the construction of bunkers.

A Bunker Building Program

Hoxha’s motivations for fortifying Albania against outside invasion were based on the Soviet Union’s record of domination of countries in Eastern European and Central Asia. But as many military officials questioned the logic of the project, the program quickly established itself as an extension of Hoxha’s fiction building enterprise, instead of a true defensive strategy. Rrahman Parllaku, a former Albanian army officer and political prisoner during Hoxha’s rule, argues that bunker fortification relies on the basic principle that “ ‘Any fortified object which is built and is not camouflaged but is left in the open is considered eliminated as it has no defense capabilities.’ ”[13] Parllaku suggests that military bunkers must be camouflaged; otherwise they are considered easy targets for the enemy and thus serve no defensive purpose. He explains, “The concept of fortification determines that territory should not be entirely covered with bunkers. Instead, they should be built in specific areas where the enemy is expected, and where military operations take place.”[14] Although many of the bunkers in Albania were installed strategically along the shores of the Adriatic and Ionian Seas, they appear in nearly every type of terrain including coastal lowlands, mountain highlands, and urban centers.[15] By 1983, an estimated 750,000 bunkers had been built across the country. When he was released from prison in 1980s, Parllaku was shocked to see these concrete forms covering the entire landscape, thus nullifying their use as defensive structures.

Army officer and engineer Josif Zegali, who was tasked with overseeing bunkerization, wrote a letter to Hoxha in 1977 raising concerns about the program because of its detrimental cost to the Albanian economy and his doubt in its success as a military defense strategy.[16] Zegali was immediately imprisoned for his criticism of the regime, but in 1991, after the fall of the communist government, Zegali published his letter.[17] Çashku, who worked closely with Zegali while writing and filming Kolonel Bunker, states that in Zegali’s opinion, the bunker was not only militarily inefficient since all the defense forms and strategies around the world had changed, and overseas, it would never be perceived that Albania could be protected through the bunkers. On the other hand, Zegali had calculated that the construction of the bunkers would cause great economic problems in Albania, as there were about [sic] millions of tons of discarded steel or concrete all over the country.[18]

Albania’s economy eventually collapsed in the 1990s for numerous reasons, but Zegali rightfully suggests that useful material was going to waste. Historian Elez Biberaj supports this claim by questioning the excess of the socialist government and estimating the cost of one bunker to be equal to a two-bedroom apartment in Albania: The bunkers also occupy significant spaces of arable land and the costs of removing them are prohibitive. Had Communist authorities invested the enormous resources and labor used to build the bunkers in the civilian housing sector, Albania would have solved its critical housing shortage long ago.[19]

Further, the placement of several hundred thousand of these 10-ton to 400-ton concrete mushrooms disrupted farming practices and compromised the future construction plans in the country. Biberaj openly expresses his frustration with the seemingly useless bunkers that have proved to be difficult to remove or destroy. Other sources estimate the cost of bunkerization program at 2.22 billion euros (2006) compared with the Maginot Line built in France during the 1930s, which cost 1.11 billion euros (2006).[20] Many of the characters in Kolonel Bunker directly address these concerns about the cost of the project, the motivation for construction, and the bunker’s actual defensive capability. The Colonel’s wife, Ana, never feels entirely comfortable with her husband’s new project and several civilians demand that the construction be stopped because it interrupts their personal lives. While Çashku forces these larger issues into the narrative of his film, he also considers unique the experience of occupying the interior of the bunker.

A Concrete Shelter

Hoxha’s propaganda project unapologetically extended itself into both public and private spaces of the country. The bunker’s relatively small but distinct rounded form, its ability to be mass-produced and its appearance in all types of terrain transformed the defensive structure into a quotidian aspect of Albanian life. The reality of a 10-ton concrete form, which impressed itself upon the land, likely made it difficult for Albanian citizens to ignore. In the early 2010s, Elian Stefa and Gyler Mydyti’s catalyzed an effort to identify and repurpose the defense structures, and they documented their research through the publication Concrete Mushrooms. Stefa and Mydyti categorize the bunkers into two main typologies: qendër zjarri and pike zjarri, which were both constructed with steel-reinforced concrete.

Qendër zjarri, the smallest bunkers, which are approximately 2.1m high and 1.8m in diameter, were made to fit one soldier and are often found along the coastline in groups of three with a tunnel connecting their hollowed inner spaces.[21] Many of the qendër zjarri bunkers are also found inland, organized in staggered lines. Inside of the qendër zjarri bunker, a person could stand but there would barely be enough room to lie down. In general, bunkers were designed as a transitional space, used specifically as a defensive fortification during a time of attack, as opposed to a permanent shelter, so comfort for the inhabitant was not a concern in its design. A concrete floor was not part of the plan so the occupant would be exposed to whatever terrain was beneath the bunker. From within the qendër zjarri the imagined soldier could position himself and his weapon in front of the embrasure to survey the land. Journalist Valerie Hopkins describes their potential military use through the perspective of Albanian Haki Isufi:

… from the age of 12 he underwent an hour of military training every day at school. By the time he was 14 he had already been given a Kalashnikov and been told to practise firing it from the embrasure of an eight-ton, steel-reinforced concrete bunker—easy to do, since there were two in his yard.[22]

Hopkins’ anecdote presents an image of society united against an invisible enemy and alludes to the intensive militarization of the Albanian nation. The concept of a unified military force correlates more closely to newsreels and documentaries produced by Kinostudio at the time. Belgian filmmaker Martijn Payens opens his 2012 documentary, Mushrooms of Concrete, with archival footage from Kinostudio of smiling Albanian girls and boys holding rifles to practice target shooting.[23] The children, dressed in uniforms, eagerly load their rifles, run towards the edge of a hill, and position their weapons at an unknown target. The clip highlights Hoxha’s idealized image of a united Albanian force at work for the protection of their country, but the reality of the bunker building project was much more complex.

Like Stefa and Mydyti’s Concrete Mushrooms project, Payens attempts to gain an understanding of how the bunker has been adapted for contemporary Albanians by interviewing retired construction workers, army officials, and entrepreneurs who have repurposed the bunkers. Several of the interviews take place inside the bunkers, but the most compelling shots feature the embrasure of the qendër zjarri with a series of Albanian landscapes as the backdrop. This image reinforces the idea that bunkers do indeed inhabit every type of terrain in the country. From inside the bunker, the land is also viewed with a particular limited, rectangular frame. This is not a panoramic view from the top of a fortification casting an eye over stretches of territory in all directions. Instead, this view is isolated, singular, and compartmentalized, which confirms the need for an interconnected network of bunkers. Preparation for an enemy is not an active one; instead the solider is immobile in his bunker, planted within the earth, waiting patiently for the enemy or a signal from another bunker. In describing his experience as a young boy of exploring the Atlantikwall in northern France, which was built by Nazi Germany in the early 1940s, Paul Virilio writes, Until this era, fortifications had always been oriented toward a specific, staked-out objective: the defense of a passageway, a pass, steps, valleys, or ports, as in the case of the La Rochelle towers; it had always been a question of “guarding,” as easy to understand as the caretaker’s role. Whereas here, walking daily along kilometer after kilometer of beach, I would happen upon these concrete markers at the summit of dunes, cliffs, across beaches, open, transparent, with the sky playing between embrasure and the entrance, as if each casemate were an empty ark or a little temple minus the cult. It was indeed the whole littoral that had been organized around these successive bearings. You could walk day after day along the seaside and never once lose sight of these concrete altars built to face the void of the oceanic horizon.[24]

Virilio’s experience along the northern French coast bears striking similarity to what one might experience walking along the coastline in Albania, inland among farmer’s fields or throughout any number of cities in the country. The bunkers do not simply provide protection for a particular building or prized location. Instead, they were intended to defend an entire nation in the event of an attack. The enclosed shape of the bunker, with cupolas or rounded roofs to deflect overhead artillery, acted as twentieth-century armor for Albanians. Because of their iconic rounded shells, the bunkers have been playfully nicknamed “concrete mushrooms” but the architectural history of the structure deserves closer examination. In the late 1930s, the English term bunker, defined as a “military dug out; a reinforced concrete shelter,” begins to appear in reports of German structures.[25] The enclosed form responded directly to the need for military and civilian protection from aerial bombs and represents the twentieth century transition to total war of the air, land, and sea. In several short essays, Virilio describes the complicated implications of this new defense fortification, which come to represent the expansive war of the land, air and sea. In the context of World War II, the bunkers along the Atlantikwall were used as actual defense structures, while also representing the myth of a foreign enemy for the occupied French civilians. In addition to the smaller qendër zjarri, the larger bunker form, known as the pike zjarri, was also built extensively throughout Albania. The pike zjarri contains on average 28.8 square meters of ground space (eleven times that of the smaller qendër zjarri) and could weigh up to 400 tons. Because of its massive size, the structure had to be divided into “slices”.[26] A plan of pike zjarri in Concrete Mushrooms shows a perfect circle with divided into twelve equal parts. Each part weighed approximately eight to nine tons; therefore, the pieces had to be transported separately and then were assembled together using concrete at the site.[27] The walls measured one meter in thickness and each pike zjarri was secured with a single concrete door. From diagrams and photographs it appears that the pike zjarri did not have any embrasures for firing weapons, thus closing off the occupants from any interaction with the outside world. These structures were generally used to store artillery weapons, and many of the larger ones could hold up to ten people.[28] While the qendër zjarri would have allowed the occupant to survey terrain from within its isolated cell, the pike zjarri eliminates any outside contact. Contextually, Virilio’s accounts are useful imagining the experience of occupying this type of enclosed space. He describes inhabiting a bunker along the northern French coastline: “I was most impressed by a feeling, internal and external, of being immediately crushed.”[29]

In general, twentieth-century bunkers were constructed to protect soldiers from enemy violence and the bunkers in Albania were no exception to this. Hoxha imagined a total militarization of Albania in which every civilian defended themselves against foreign invaders. In addition to the bunkers, the Albanian army built a complex tunnel system with artillery and weapon storage, an underground submarine base, aircraft tunnels, a secret command center for the army, and private residences for top officials into the mountainous Skrapar region of the country.[30] But the scale of both the bunker and tunnel programs proved detrimental to the Albanian economy. Ultimately, the proliferation of the bunkers rendered them into useless defensive shelters whose essential purpose had been negated. However, the countless number of bunkers eventually resulted in the slow adoption of the form into everyday life. Because they no longer served their military defense purpose and were accessible to most Albanians, they assumed a new functionality as kiosks, storage units, and churches. In fact, many interviews in Payens’ documentary take place within the walls of repurposed pike zjarri bunkers including a restaurant, nightclub, and tattoo parlor. In its post-military use the bunker transformed into a space of production and consumption in the most ordinary sense.

Notes

[1] Elez Biberaj, Albania in Transition, 26. Amendment occurred in 1976.
[2] “Penal System,” in Albania: A Country Study, eds. Raymond Zickel and Walter R. Iwaskiw (Washington: GPO for the Library of Congress, 1994), http://countrystudies.us/albania/168.htm; The population of Albania in 1985 was approximately 2.97 million (Google Public Data provided by the World Bank: https://www.google.com/publicdata/explore?ds=d5bncppjof8f9_&met_y=sp_pop_totl&idim=country:ALB:KSV:MKD&hl=en&dl=en).
[3] Enver Hoxha, With Stalin: Memoirs, (Tirana: The 8 Nëntori Publishing House, 1981), 12.
[4] Pre-World War II, eighty percent of the Albanian population was working in agriculture (Biberaj, Albania in Transition, 20).
[5] Tito was General Secretary of the League of Communists from 1939 to 1980. He was also the first president of Yugoslavia (1953-1980) and served as Prime Minister from 1944 to 1963.
[6] The Warsaw Pact was defense treaty between Central and Eastern European nations from 1955 to 1991.
[7] “Albania and China,” in Albania: A Country Study, eds. Raymond Zickel and Walter R. Iwaskiw (Washington: GPO for the Library of Congress, 1994), http://countrystudies.us/albania/39.htm.
[8] “The Communist and Nationalist Resistance,” in Albania: A Country Study, eds. Raymond Zickel and Walter R. Iwaskiw (Washington: GPO for the Library of Congress, 1994), http://countrystudies.us/albania/32.htm; Historian Elez Biberaj asserts, that unlike many other communist states in the Eastern bloc, “Communism in Albania was homegrown,” (Elez Biberaj, Albania in Transition: The Rocky Road to Democracy (Westview Press, 1998), 20). But the influence of Tito on the rise of the Albanian Communist Party should be noted. Tito convinced the Albanian communists to forgo the emphasis on Marxist-Leninist policies to focus on national liberation. This rhetoric, combined with brute force, contributed to their rise in power in Albania.
[9] Heavy industry is not a technical term but generally refers to major industrial operations including steel mining, chemical plants, or ship building versus light industry, which includes furniture making, textiles, printing and the production of other consumer goods.
[10] “Imposition of the Stalinist System,” in Albania: A Country Study, eds. Raymond Zickel and Walter R. Iwaskiw (Washington: GPO for the Library of Congress, 1994), http://countrystudies.us/albania/66.htm.
[11] Teresa Rakowska-Harmstone and Andrew Gyorgy, Communism in Eastern Europe, (Bloomington: Indiana University Press, 1979), 196.
[12] Eventually, he chose Ramiz Alia as his successor, even though Mehmet Shehu was considered to be the most powerful man in Albania after Hoxha. Shehu committed suicide in 1981, although the events surrounding his death still remain contested.
[13] Elian Stefa and Gyler Mydyti, Concrete Mushrooms: Reusing Albania’s 750,000 Abandoned Bunkers, (Barcelona: dpr-barcelona, 2012), 25.
[14] Stefa, Concrete Mushrooms, 24.
[15] Stefa, Concrete Mushrooms, 49-51.
[16] Some reports name Alfred Moisiu as the architect of the bunkers. Moisiu was elected director of engineering and fortification in 1971 and deputy defense minister in 1981.
[17] Although no translation of the letter that Zegali wrote to Hoxha is available, the original letter can be found at http://agjencia.info/2010/07/12/josif-zegali-letra-akuze-per-eproret-drejtuar-enver-hoxhes/.
[18] Stefa, Concrete Mushrooms, 32.
[19] Biberaj, Albania in Transition, 74.
[20] Stefa, Concrete Mushrooms, 46.
[21] Stefa, Concrete Mushrooms, 38.
[22] Valerie Hopkins, “From Bunkers to Businesses,” Works That Work, no. 3 (n.d.), https://worksthatwork.com/3/albania-bunkers.
[24] Martijn Payens, Mushrooms of Concrete (documentary film), 2012, vimeo.com/50512991; This archival footage was provided courtesy of the Arkivi Qendror Shteteror i Filmit, though I was not able to confirm the exact title and year.
[25] Paul Virilio, Bunker Archeology, (Princeton, NJ: Princeton Architectural Press, 1975), 12.
[26] “Bunker, n.1,” OED Online (Oxford University Press), http://www.oed.com/view/Entry/24799.
[27] Stefa, Concrete Mushrooms, 39.
[28] Stefa, Concrete Mushrooms, 39.
[29] Stefa, Concrete Mushrooms, 36.
[30] Virilio, Bunker Archeology, 11.
[31] Stefa, Concrete Mushrooms, 40-42.

Filmography
Payens, Martijn. Mushrooms of Concrete (documentary film). 2012. vimeo.com/50512991.

 Bibliography
-Biberaj, Elez. Albania in Transition: The Rocky Road to Democracy. Boulder: Westview Press, 1998.
-“Bunker, n.1.” OED Online. Oxford University Press. http://www.oed.com/view/Entry/24799.
-Hopkins, Valerie. “From Bunkers to Businesses.” Works That Work, no. 3. https://worksthatwork.com/3/albania-bunkers.
-Hoxha, Enver. With Stalin: Memoirs. The 8 Nëntori Publishing House, Tirana:1981.
-Rakowska-Harmstone, Teresa and Andrew Gyorgy. Communism in Eastern Europe. Bloomington: Indiana University Press, 1979.
-Stefa, Elian and Gyler Mydyti. Concrete Mushrooms: Reusing Albania’s 750,000 Abandoned Bunkers. Barcelona: dpr-barcelona, 2012.
-Virilio, Paul. Bunker Archeology. Princeton: Princeton Architectural Press, 1975.
-Zickel, Raymond and Walter R. Iwaskiw, editors. Albania: A Country Study.
-Washington: GPO for the Library of Congress, 1994. http://countrystudies.us/albania/index.htm.
-An excerpt from The Following Is A True Story: Fiction, Bunkerization & Cinema in Post-Socialist Albania
By Alison Reilly
Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Art History, Theory and Criticism
Department of Art History, Theory and Criticism, The School of the Art Institute of Chicago, Spring 2015

 

© 2015 Alison Reilly. All Rights Reserved.



Wachsende Isolation

EN    SQ

von Alison Reilly

Hoxhas Herrschaft als Erster Sekretär Albaniens von 1941 bis zu seinem Tod 1985 war geprägt von einer Reihe turbulenter politischer Beziehungen zu Jugoslawien (1940er-50er Jahre), der Sowjetunion (1940er-60er Jahre) und China (1960er-70er Jahre). Albanien war stark auf finanzielle Hilfe angewiesen, um seine Wirtschaft zu unterstützen. Die Entscheidung der Sowjetunion, die Wirtschaftshilfe für Albanien Ende der 1960er Jahre einzustellen, und Chinas Aufkündigung der finanziellen Hilfe im Jahr 1978 wirkten sich nachteilig auf die Aufrechterhaltung der Stabilität im Land aus. Trotz einer kurzen Zeit der Liberalisierung in den 1970er Jahren, als sich die Beziehungen zu diesen größeren Mächten verschlechterten, zog Hoxha Albanien langsam aus internationalen politischen und wirtschaftlichen Handelsabkommen zurück. Darüber hinaus institutionalisierte er 1976 seine Zurückhaltung, sich mit dem Ausland zu verbünden, indem er die albanische Verfassung änderte, die „das Einparteiensystem sanktionierte, das Privateigentum abschaffte, der Regierung untersagte, ausländische Kredite zu beantragen oder gemeinsame Unternehmen mit ausländischen Unternehmen oder Ländern zu gründen, und bekräftigte die Entscheidung des Regimes von 1967, die institutionalisierte Religion abzuschaffen.“[1] Um die stalinistische Wirtschaft, insbesondere den Bergbau, zu unterstützen, stützte sich die Regierung auf geschätzte 32.000 politische Gefangene, die in einem „umfassenden System von Gefängnissen und Arbeitskräften in Lagern inhaftiert waren. Darunter waren sechs Einrichtungen für politische Gefangene, neun für unpolitische Gefangene und vierzehn, in denen politische Gefangene ihre Strafen zusammen mit regulären Kriminellen verbüßten.“[2] Die finanzielle Unterstützung der Sowjetunion und Chinas in Verbindung mit den Gefängnis- und Arbeitslagern erwies sich als unerlässlich für die Aufrechterhaltung der fragilen albanischen Wirtschaft.

Das Bunkerisierungsprogramm, das eingeleitet wurde, als Albanien die Beziehungen zu China abbrach, ist ein Beweis für Hoxhas isolationistische Politik. Wegen der sowjetischen Invasion in der Tschechoslowakei und ihrer militärischen Besetzung Ungarns befürchtete Hoxha, dass Albanien bald angegriffen werden würde. Obwohl der Umfang des Bunkerbauprogramms weit über das hinausging, was für das Land vernünftigerweise notwendig gewesen wäre, beruhte die Motivation für umfangreiche Verteidigungsstrukturen im ganzen Land auf jahrzehntelanger sowjetischer Aggression gegen osteuropäische Länder.

Hoxha als politische These

Trotz der oben beschriebenen Isolation blieb Hoxhas Albanien im Umfeld des internationalistischen Sozialismus. Während seiner vierzigjährigen Herrschaft schrieb Hoxha ausführlich über seine politischen Ansichten in zahlreichen Monographien, die in Tirana veröffentlicht und ins Englische übersetzt wurden. Während seiner Brüche mit Jugoslawien, der Sowjetunion und China postulierte er eine bestimmte sozialistische Ideologie, die er als antirevisionistischen Marxismus-Leninismus identifizierte. Im Allgemeinen widmete er sich Josef Stalins Ideologie und kritisierte alle Führer scharf, die seiner Meinung nach von diesem Weg abgewichen waren. Obwohl er sich bemühte, seine politischen Ansichten von denen anderer sozialistischer Staaten zu trennen, entsprach er im Wesentlichen den Ideen des marxistischen Sozialismus, der neben der revolutionären Praxis auch die revolutionäre Theorie fordert. Hoxhas Begegnungen mit dem sowjetischen Führer, die in seinem Buch “With Stalin: Memoirs“ ausführlich beschrieben werden, gehen zurück auf das Jahr 1947. Im Text kanonisiert Hoxha Stalin, indem er viele seiner Aktionen verteidigt, seine Gegner benennt und scharf kritisiert und seinen starken Einfluss auf die albanische Politik erklärt. Er bemerkt die Umwandlung des sowjetischen Russland vom "ersten sozialistischen Land in eine große sozialistische Macht", während er Stalins Strategie bewundert:

„Geleitet von der Lehre Lenins, der Schwerindustrie in der sozialistischen Industrialisierung Vorrang einzuräumen, stattete die von Stalin angeführte bolschewistische Partei das Land mit einer sehr mächtigen Industrie für die Herstellung von Produktionsmitteln aus, mit einer riesigen Maschinenbauindustrie, die in der Lage ist, die rasche Entwicklung der gesamten Volkswirtschaft und aller notwendigen Mittel wie auch die massive Verteidigung sicherzustellen.“ [3]

In seinen Büchern konzentriert sich Hoxha auf die Industrialisierung Sowjetrusslands. Seine eigenen Industrialisierungsversuche in Albanien sind jedoch voller Widersprüche: Obwohl das Land bis 1961 vollständig elektrifiziert war, entwickelte Hoxha keine ausreichende Infrastruktur für Transport oder Telekommunikation. [4] Schlechte Straßenverhältnisse, Gesetze, die den Verkehr von Bürgern von Stadt zu Stadt einschränkten, und ein Verbot des Besitzes von Privatfahrzeugen erschwerten den Bürgern das Reisen selbst innerhalb Albaniens. Insgesamt zeigt “With Stalin” die komplexe Beziehung zwischen den beiden Führern. Stalins wiederholte Treffen mit Hoxha zeigen sein Interesse an Albanien als politischem Bauern in seinen Kampagnen gegen Josip Broz Tito und Jugoslawien. [5] Hoxha hingegen widmete sich aus politischen und ideologischen Gründen ganz dem kommunistischen Führer.

Hoxhas Hingabe an Stalin setzte sich auch nach dem Tod des sowjetischen Führers im Jahr 1953 fort. Trotz der von Nikita Chruschtschow eingeleiteten Reformen weigerte sich Hoxha, den Entstalinisierungsbemühungen nachzukommen. Hoxha äußerte seine Missbilligung über die sich wandelnden sowjetischen Ideologien, befürchtete aber auch, dass die politischen Veränderungen Jugoslawien zum Einmarsch in Albanien provozieren könnten. Albanien trat 1955 dem Warschauer Pakt bei, aber die Beziehungen zwischen den drei kommunistischen Nationen verschlechterten sich in den nächsten zehn Jahren zusehends. [6] Als Reaktion auf Hoxhas anhaltende Kritik der sowjetischen Politik stellte Chruschtschow 1961 die finanzielle Unterstützung für Albanien ein. Trotz Chruschtschows Abgang im Jahr 1964 verbesserten sich die diplomatischen Beziehungen zwischen Albanien und der Sowjetunion nicht. Ausgelöst durch die sowjetische Invasion der Tschechoslowakei verließ Albanien 1968 aus Protest offiziell den Warschauer Pakt. [7]

Während Hoxha sich stark als Anti-Revisionist identifizierte, verstand er sich sowohl in politischen Reden als auch speziell in Filmen und Dokumentationen als Partisan, was sich im albanischen Kontext auf die Anti-Nazi-Widerstandskämpfer bezieht, die sich in den 1940er Jahren selbst organisiert hatten und die Basis für die Kommunistische Partei Albaniens bildeten. Diese kommunistische Partei wurde als Albanische Arbeiterpartei (Partia e Punës e Shqipërisë oder PPSH) bekannt, eine Namensänderung, die Hoxha Stalin zuschreibt. PPSH kam Mitte der 1940er Jahre an die Macht, nachdem Italien und Deutschland das Land während des Zweiten Weltkriegs besetzt hatten. Unterstützt von Titos Kommunistischer Partei Jugoslawiens trieb die Partei eine Agenda der nationalen Befreiung voran. [8] Hoxha, ein ehemaliger Gymnasiallehrer, der in den 1930er Jahren einige Zeit in Frankreich und Belgien verbracht hatte, wurde 1944 der erste Generalsekretär der Partei. Um ihre Macht zu festigen und unter dem Deckmantel von Kriegsverbrecherprozessen, richtete die Partei Personen hin, ihre Machtkonsolidierung bedrohten. Diese „Säuberungen“ wurden bis in die 1980er Jahre fortgesetzt, um die Macht aufrechtzuerhalten, und alle wirtschaftlichen, kommerziellen und sozialen Unternehmen wurden durch den kommunistischen Staat geleitet. Unter der Führung Hoxhas setzte die Partei Stalins Mandate, der Schwerindustrie Vorrang vor der Landwirtschaft einzuräumen,schnell um. [9] Zunächst wurde einigen Hauptgrundbesitzern Ackerland weggenommen und unter den Bauern verteilt, und schließlich wurde dieses Land kollektiviert. [10] So schaffte es Hoxha, mit der Unterstützung von Tito in Jugoslawien und der Unterstützung albanischer Partisanen den neuen unabhängigen albanischen Staat zu einem stalinistischen Außenposten zu formieren.

Aber als die Sowjetunion Hoxha nicht mehr die politische Patronage gewährte, die er brauchte, wandte er sich trotzig an Mao Zedong in China, just als die chinesisch-sowjetischen Beziehungen an ihrem Tiefpunkt waren. Trotz der Unfähigkeit der chinesischen Regierung, seinem Land angemessene finanzielle Unterstützung zu gewähren, erreichte Hoxha, inspiriert von Maos Kulturrevolution, schließlich eine „vollständige Kollektivierung der Landwirtschaft, eine Verringerung der Größe der privaten Grundstücke der Kollektivbauern, eine Emanzipationskampagne für Frauen und eine Reform des Bildungssystems “. [11] Im Einklang mit diesen Reformen verbot Hoxha 1967 offiziell die Religion, zerstörte anschließend Moscheen und Kirchen und inhaftierte oder richtete Imame und Priester hin - eine Politik, der in Kolonel Bunker von dem Protagonisten Oberst Neto ein Denkmal gesetzt wurde, der die albanische Armee anweist, eine Kirche zu sprengen und einen ehemaligen Priester inhaftieren zu lassen. Außerdem war Hoxha rücksichtslos darin, intellektuelle Gemeinschaften auszumerzen: Einige Schriftsteller wurden aufs Land verbannt, während andere zur Unterstützung der Propagandakampagne der Regierung verpflichtet wurden. Zwischen 1973 und 1975, als Hoxha die Notwendigkeit eines Nachfolgers seiner Macht erkannte, befahl er die Hinrichtung vieler seiner Spitzenbeamten, weil er glaubte, sie hätten sich gegen ihn verschworen. Anschließend beförderte er viele der jüngeren Parteimitglieder, weil er glaubte, dass sie eher seinem strengen stalinistischen Modell folgen würden. [12] Die Beförderung von Nachwuchsoffizieren war auch eine gängige Taktik, um zu verhindern, dass ranghohe Kommandeure einen Staatsstreich durchführten.

Hoxhas Rhetorik und Schriften betonten starke Mandate bezüglich der individuellen Hingabe an die PPSH. Politisch war seine Führung jedoch durch unruhige Beziehungen zu größeren Wirtschaftsmächten gekennzeichnet. Zunächst war er Partisanenkollege von Tito, dann ein überzeugter Stalinist und Freund von Mao. Trotz Hoxhas expansiver Propagandakampagne fehlte in den Kinostudio-Filmen sein eigener Charakter. Seine Anwesenheit wurde oft erwähnt, insbesondere in den pro-Partisanen-Filmen der 1940er Jahre, aber in Spielfilmen wurde er nie von einem Schauspieler verkörpert. Trotzdem spielte seine Abwesenheit eine Rolle bei der Konstruktion seines Bildes. Interessanterweise entschied sich auch der Regisseur Çashku dafür, Hoxha nicht auf der Leinwand darzustellen, aber diese Entscheidung funktioniert in Kolonel Bunker ganz anders als in früheren sozialistisch-realistischen Arbeiten. In den späten 1970er Jahren, als das Bunkerbauprogramm begann, hatte Hoxha sein strengstes politisches Mandat durchgesetzt, alle Bedrohungen seiner Macht gewaltsam beseitigt und mit Hilfe von Tausenden von Betonbunkern seinen Bürgern eine drohende fremdenfeindliche Angst eingeprägt. Es ist vielleicht nicht überraschend, dass der Höhepunkt des Terrors und der Unterdrückung während des Hoxha-Regimes mit dem Bau von Bunkern zusammenfiel.

Ein Bunkerbauprogramm

Hoxhas Motivation, Albanien gegen eine Invasion von außen zu stärken, basierte auf der Geschichte der sowjetischen Herrschaft über Länder in Osteuropa und Zentralasien. Da jedoch viele Militärangehörige die Logik des Projekts in Frage stellten, etablierte sich das Programm schnell als Erweiterung von Hoxhas Fiktionsbauunternehmen anstelle einer echten Verteidigungsstrategie. Rrahman Parllaku, ein ehemaliger albanischer Armeeoffizier und politischer Gefangener während der Herrschaft von Hoxha, argumentiert, dass die Bunkerbefestigung auf dem Grundprinzip beruht: „Jedes befestigte Objekt, das gebaut und nicht getarnt, sondern offen gelassen wird, gilt als eliminiert, da es keine Verteidigungsfähigkeiten besitzt.“ [13] Parllaku schlägt vor, dass Militärbunker getarnt werden müssen; andernfalls gelten sie als leichte Ziele für den Feind und dienen somit keinem Verteidigungszweck. Er erklärt: „Das Konzept der Befestigung bestimmt, dass das Gebiet nicht vollständig mit Bunkern bedeckt sein sollte. Stattdessen sollten sie in bestimmten Gebieten gebaut werden, in denen der Feind erwartet wird und in denen militärische Operationen stattfinden.“ [14] Obwohl viele der Bunker in Albanien strategisch entlang der Küste der Adria und des Ionischen Meeres installiert wurden, findet man sie in fast jeder Art von Gelände, einschließlich Küstenebenen, Gebirgshochland und städtischen Zentren. [15] Bis 1983 wurden landesweit schätzungsweise 750.000 Bunker gebaut. Als Parllaku in den 1980er Jahren aus dem Gefängnis entlassen wurde, war er schockiert, als er sah, dass diese Betonformen die ganze Landschaft bedeckten, wodurch ihre Verwendung als Verteidigungsstrukturen zunichtegemacht wurde.

Der Armee-Offizier und Ingenieur, Josif Zegali, der mit der Überwachung der Bunkerisierung beauftragt war, äußerte 1977 in einem Brief an Hoxha seine Bedenken hinsichtlich des Programms wegen der nachteiligen Folgen für die albanische Wirtschaft und seiner Zweifel am Erfolg als militärische Verteidigungsstrategie. [16] Zegali wurde sofort wegen seiner Kritik am Regime inhaftiert, aber 1991, nach dem Sturz der kommunistischen Regierung, veröffentlichte Zegali seinen Brief. [17] Çashku, der beim Schreiben und Filmen von Kolonel Bunker eng mit Zegali zusammengearbeitet hatte, erklärte, dass nach Ansicht von Zegali der Bunker nicht nur militärisch ineffizient war, da sich alle Verteidigungsformen und -strategien auf der ganzen Welt geändert hatten und niemand geglaubt hätte, dass Albanien durch die Bunker geschützt werden könnte. Andererseits hatte Zegali berechnet, dass der Bau der Bunker in Albanien große wirtschaftliche Probleme verursachen würde, da es im ganzen Land ca. Millionen [sic] Tonnen Stahl- oder Betonschrott gab. [18]

Albaniens Wirtschaft brach schließlich in den 1990er Jahren aus zahlreichen Gründen zusammen, aber Zegali meint zu Recht, dass nützliches Material verschwendet wurde. Der Historiker Elez Biberaj unterstützt diese Auffassung, indem er den Überschuss der sozialistischen Regierung in Frage stellt und schätzt, dass die Kosten für einen Bunker denen einer Zweizimmerwohnung in Albanien entspricht: „Die Bunker belegen auch signifikante Ackerflächen, und die Kosten für deren Entfernung sind prohibitiv. Hätten die kommunistischen Behörden die enormen Ressourcen und Arbeitskräfte, die für den Bau der Bunker verwendet wurden, im zivilen Wohnungssektor investiert, hätte Albanien seinen kritischen Wohnungsmangel längst behoben. [19]

Darüber hinaus störte die Platzierung von mehreren hunderttausend dieser 10 bis 400 Tonnen schweren Betonpilze die landwirtschaftlichen Praktiken und beeinträchtigte die künftigen Baupläne des Landes. Biberaj drückt offen seine Frustration über die scheinbar nutzlosen Bunker aus, die sich als schwierig zu entfernen oder zu zerstören erwiesen haben. Andere Quellen schätzen die Kosten des Bunkerisierungsprogramms auf 2,22 Milliarden Euro (2006) verglichen mit der in Frankreich in den 1930er Jahren gebauten Maginot-Linie, die 1,11 Milliarden Euro (2006) kostete. [20] Viele der Charaktere in Kolonel Bunker sprechen diese Bedenken hinsichtlich der Kosten des Projekts, der Motivation für den Bau und der tatsächlichen Verteidigungsfähigkeit des Bunkers direkt an. Die Frau des Oberst, Ana, fühlt sich mit dem neuen Projekt ihres Mannes nie ganz wohl und mehrere Zivilisten fordern, dass der Bau gestoppt wird, weil er ihr persönliches Leben unterbricht. Während Çashku diese größeren Themen in die Erzählung seines Films einbezieht, betrachtet er die Erfahrung, das Innere des Bunkers zu besetzen, als einzigartig.

Ein Betonschutz /Unterstand

Hoxhas Propagandaprojekt dehnte sich schonungslos auf öffentliche und private Räume des Landes aus. Die relativ kleine, aber deutlich gerundete Form des Bunkers, seine Fähigkeit zur Massenproduktion und sein Erscheinungsbild in allen Geländearten verwandelten die Verteidigungsstruktur in einen alltäglichen Aspekt des albanischen Lebens. Die Realität einer 10-Tonnen-Betonform, die sich auf das Land auswirkte, machte es den albanischen Bürgern kaum möglich, sie zu ignorieren. Anfang der 2010er Jahre haben Elian Stefa und Gyler Mydyti die Bemühungen zur Identifizierung und Umnutzung der Verteidigungsstrukturen katalysiert und ihre Forschung in der Publikation ConcreteMushrooms dokumentiert. Stefa und Mydyti kategorisieren die Bunker in zwei Haupttypologien: qendër zjarri und pike zjarri, die beide aus Stahlbeton gebaut wurden.

Qendërzjarri, die kleinsten Bunker mit einer Höhe von ca. 2,1 m und einem Durchmesser von 1,8 m wurden für einen Soldaten hergestellt und befinden sich häufig entlang der Küste in Dreiergruppen mit einem Tunnel, der ihre ausgehöhlten Innenräume verbindet. [21] Viele der qendërzjarri-Bunker befinden sich auch im Landesinneren und sind in gestaffelten Linien angeordnet. Im qendërzjarri-Bunker konnte eine Person stehen, aber es gab kaum genug Platz, um sich hinzulegen. Im Allgemeinen wurden Bunker als Übergangsraum konzipiert, der insbesondere während eines Angriffs als Verteidigungsbefestigung dienen sollte, im Gegensatz zu einem permanenten Schutz, sodass der Komfort für den Bewohner bei seiner Gestaltung keine Rolle spielte. Ein Betonboden war nicht Teil des Plans, so dass der Insasse dem Gelände unter dem Bunker ausgesetzt war. Aus dem qendërzjarri heraus konnte sich der imaginäre Soldat mit seiner Waffe vor die Schießscharte stellen, um das Land zu überblicken. Die Journalistin Valerie Hopkins beschreibt ihren möglichen militärischen Einsatz aus der Perspektive des Albaners Haki Isufi: „Ab seinem 12. Lebensjahr absolvierte er jeden Tag eine Stunde militärische Ausbildung in der Schule. Als er 14 Jahre alt war, hatte er bereits eine Kalaschnikow erhalten und wurde angewiesen, das Schießen aus der Schießscharte eines acht Tonnen schweren Bunkers aus Stahlbeton zu üben – einfach zu machen, da sich zwei in seinem Garten befanden.“ [22]

Hopkins' Anekdote zeigt ein Bild einer Gesellschaft, die gegen einen unsichtbaren Feind vereint war, und spielt auf die intensive Militarisierung der albanischen Nation an. Das Konzept einer einheitlichen Streitmacht korreliert enger mit den von Kinostudio zu dieser Zeit produzierten Wochenschauen und Dokumentationen. Der belgische Filmemacher Martijn Payens eröffnet 2012 seinen Dokumentarfilm Mushrooms of Concrete mit Archivmaterial von Kinostudio über lächelnde albanische Mädchen und Jungen, die Gewehre halten, um das Schießen von Zielen zu üben. [23] Die in Uniformen gekleideten Kinder laden eifrig ihre Gewehre, rennen zum Rand eines Hügels und richten ihre Waffen auf ein unbekanntes Ziel. Der Clip hebt Hoxhas idealisiertes Bild einer vereinten albanischen Truppe hervor, die zum Schutz ihres Landes arbeitet, aber die Realität des Bunkerbauprojekts war viel komplexer.

Wie das Projekt Concrete Mushrooms von Stefa und Mydyti versucht Payens zu verstehen, wie der Bunker für zeitgenössische Albaner angepasst wurde, indem er pensionierte Bauarbeiter, Armeebeamte und Unternehmer interviewt, die die Bunker umfunktioniert haben. Einige der Interviews finden in den Bunkern statt, aber die überzeugendsten Aufnahmen zeigen die Schießscharte des qendërzjarri mit einer Reihe albanischer Landschaften als Hintergrund. Dieses Bild bestätigt die These, dass Bunker tatsächlich alle Arten von Gelände im Land besiedeln. Aus dem Inneren des Bunkers wird das Land auch mit einem besonders begrenzten rechteckigen Rahmen betrachtet. Dies ist kein Panoramablick von der Spitze einer Festung, der einen Blick auf Gebiete in alle Richtungen wirft. Stattdessen ist diese Ansicht isoliert, singulär und unterteilt, was die Notwendigkeit eines miteinander verbundenen Netzwerks von Bunkern bestätigt. Die Vorbereitung auf einen Feind ist nicht aktiv. Stattdessen ist der Soldat unbeweglich in seinem Bunker, in die Erde gepflanzt und wartet geduldig auf den Feind oder auf ein Signal von einem anderen Bunker. Paul Virilio beschreibt seine Erfahrung als kleiner Junge bei der Erkundung des Atlantikwalls in Nordfrankreich, der Anfang der 1940er Jahre von Nazideutschland erbaut wurde: „Bis zu dieser Zeit waren die Befestigungen immer auf ein bestimmtes, abgestecktes Ziel ausgerichtet: die Verteidigung eines Durchgangs, eines Passes, von Stufen, Tälern oder Häfen, wie im Fall der La Rochelle-Türme; es war schon immer eine Frage der 'Bewachung' gewesen, so leicht zu verstehen wie die Rolle des Hausmeisters. Während ich hier täglich kilometerweit am Strand entlang ging, stieß ich auf diese Betonmarkierungen auf dem Gipfel der Dünen, Klippen, über Strände hinweg, offen und transparent, wobei der Himmel zwischen Schießschart und Eingang spielte, als wäre jede Kasematte eine leere Arche oder ein kleiner Tempel ohne Kult. Es war in der Tat das gesamte Küstengebiet, das um diese aufeinanderfolgenden Lager herum organisiert worden war. Du könntest Tag für Tag am Meer entlang gehen und niemals diese Betonaltäre aus den Augen verlieren, die gebaut wurden, um der Leere des ozeanischen Horizonts zu begegnen.“ [24]

Virilios Erfahrung entlang der nordfranzösischen Küste weist eine bemerkenswerte Ähnlichkeit mit der Erfahrung auf, die man in Albanien entlang der Küste, im Landesinneren zwischen Bauernfeldern oder in einer beliebigen Anzahl von Städten des Landes machen kann. Die Bunker bieten nicht einfach Schutz für ein bestimmtes Gebäude oder einen geschätzten Ort. Stattdessen sollten sie im Falle eines Angriffs eine ganze Nation verteidigen. Die geschlossene Form des Bunkers mit Kuppeln oder abgerundeten Dächern zur Ablenkung der Artillerie über dem Kopf diente den Albanern als Panzerung des 20. Jahrhunderts. Aufgrund ihrer ikonischen runden Muscheln wurden die Bunker spielerisch als „Betonpilze“ bezeichnet, aber die architektonische Geschichte des Bauwerks verdient eine genauere Untersuchung. In den späten 1930er Jahren taucht der englische Begriff Bunker, definiert als „ausgegrabenes Militär, ein Stahlbetonschutz“, in Berichten über deutsche Bauwerke auf. [25] Bunker wurden verstanden als eine Notwendigkeit des militärischen und zivilen Schutzes vor Fliegerbomben und repräsentieren den Übergang des 20. Jahrhunderts zum totalen Krieg zu Wasser, zu Lande und aus der Luft. In mehreren kurzen Aufsätzen beschreibt Virilio die komplizierten Auswirkungen dieser neuen Verteidigungsbefestigung, die den expansiven Krieg zu Wasser, zu Lande und aus der Luft darstellen. Während des Zweiten Weltkriegs wurden die Bunker entlang des Atlantikwalls als tatsächliche Verteidigungsstrukturen genutzt und repräsentierten für die besetzten französischen Zivilisten zugleich den Mythos eines ausländischen Feindes. Neben dem kleineren qendërzjarri wurde auch die größere Bunkerform, bekannt als pike zjarri, in ganz Albanien ausgiebig gebaut. Der pike zjarri hat durchschnittlich 28,8 Quadratmeter Bodenfläche (elfmal so viel wie der kleinere qendërzjarri) und kann bis zu 400 Tonnen wiegen. Aufgrund seiner massiven Größe musste die Struktur in „Scheiben“ unterteilt werden. [26] Ein Plan vonpike zjarri in ConcreteMushrooms zeigt einen perfekten Kreis mit zwölf gleichen Teilen. Jedes Teil wog ungefähr acht bis neun Tonnen; daher mussten die Teile separat transportiert und dann vor Ort mit Beton zusammengesetzt werden. [27] Die Wände waren einen Meter dick und jeder pike zjarri wurde mit einer einzigen Betontür gesichert. Aus Diagrammen und Fotos geht hervor, dass die pike zjarri keine Schießscharten zum Abfeuern von Waffen hatten, wodurch die Insassen von jeglichem Außenkontakt abgeschnittenwaren. Diese Strukturen wurden im Allgemeinen zur Aufbewahrung von Artillerie-Waffen verwendet, und viele der größeren konnten bis zu zehn Personen aufnehmen. [28] Während der qendërzjarri es dem Insassen ermöglicht hätte, das Gelände innerhalb seiner isolierten Zelle zu überblicken, verhindert der pike zjarri jeglichen Kontakt von außen. In diesem Kontext sind Virilios Berichte nützlich, um sich die Erfahrung in dieser Art von geschlossenem Raum vorzustellen. Er beschreibt das Bewohnen eines Bunkers entlang der nordfranzösischen Küste wie folgt: „Ich war am meisten beeindruckt von dem Gefühl, innerlich und äußerlich sofort erdrückt zu werden.“ [29]

Im Allgemeinen wurden Bunker im 20. Jahrhundert gebaut, um Soldaten vor feindlicher Gewalt zu schützen, und die Bunker in Albanien waren keine Ausnahme. Hoxha stellte sich eine totale Militarisierung Albaniens vor, in der sich jeder Zivilist gegen ausländische Invasoren verteidigte. Zusätzlich zu den Bunkern baute die albanische Armee ein komplexes Tunnelsystem mit Artillerie- und Waffenspeicher, einer unterirdischen U-Boot-Basis, Flugzeugtunneln, einer geheimen Kommandozentrale für die Armee und privaten Residenzen für Spitzenbeamte in der bergigen Region Skrapar des Landes. [30] Das Ausmaß sowohl des Bunker- als auch des Tunnelprogramms wirkte sich jedoch nachteilig auf die albanische Wirtschaft aus. Letztendlich machte die Verbreitung der Bunker sie zu nutzlosen Verteidigungsunterständen, deren wesentlicher Zweck negiert worden war. Die unzähligen Bunker führten jedoch schließlich zu einer langsamen Übernahme der Form in den Alltag. Da sie ihren militärischen Verteidigungszwecken nicht mehr dienten und den meisten Albanern zugänglich waren, nahmen sie eine neue Funktionalität als Kioske, Lagereinheiten und Kirchen an. Tatsächlich finden viele Interviews in Payens Dokumentarfilm innerhalb der Mauern von umfunktionierten pike zjarri-Bunkern statt, darunter ein Restaurant, ein Nachtclub und ein Tattoo-Studio. In seiner postmilitärischen Nutzung verwandelte sich der Bunker im gewöhnlichsten Sinne in einen Produktions- und Konsumraum.

Notizen

[1] Elez Biberaj, Albania in Transition, 26. Amendment occurred in 1976.
[2] “Penal System,” in Albania: A Country Study, eds. Raymond Zickel and Walter R. Iwaskiw (Washington: GPO for the Library of Congress, 1994), http://countrystudies.us/albania/168.htm; The population of Albania in 1985 was approximately 2.97 million (Google Public Data provided by the World Bank: https://www.google.com/publicdata/explore?ds=d5bncppjof8f9_&met_y=sp_pop_totl&idim=country:ALB:KSV:MKD&hl=en&dl=en).
[3] Enver Hoxha, With Stalin: Memoirs, (Tirana: The 8 Nëntori Publishing House, 1981), 12.
[4] Pre-World War II, eighty percent of the Albanian population was working in agriculture (Biberaj, Albania in Transition, 20).
[5] Tito was General Secretary of the League of Communists from 1939 to 1980. He was also the first president of Yugoslavia (1953-1980) and served as Prime Minister from 1944 to 1963.
[6] The Warsaw Pact was defense treaty between Central and Eastern European nations from 1955 to 1991.
[7] “Albania and China,” in Albania: A Country Study, eds. Raymond Zickel and Walter R. Iwaskiw (Washington: GPO for the Library of Congress, 1994), http://countrystudies.us/albania/39.htm.
[8] “The Communist and Nationalist Resistance,” in Albania: A Country Study, eds. Raymond Zickel and Walter R. Iwaskiw (Washington: GPO for the Library of Congress, 1994), http://countrystudies.us/albania/32.htm; Historian Elez Biberaj asserts, that unlike many other communist states in the Eastern bloc, “Communism in Albania was homegrown,” (Elez Biberaj, Albania in Transition: The Rocky Road to Democracy (Westview Press, 1998), 20). But the influence of Tito on the rise of the Albanian Communist Party should be noted. Tito convinced the Albanian communists to forgo the emphasis on Marxist-Leninist policies to focus on national liberation. This rhetoric, combined with brute force, contributed to their rise in power in Albania.
[9] Heavy industry is not a technical term but generally refers to major industrial operations including steel mining, chemical plants, or ship building versus light industry, which includes furniture making, textiles, printing and the production of other consumer goods.
[10] “Imposition of the Stalinist System,” in Albania: A Country Study, eds. Raymond Zickel and Walter R. Iwaskiw (Washington: GPO for the Library of Congress, 1994), http://countrystudies.us/albania/66.htm.
[11] Teresa Rakowska-Harmstone and Andrew Gyorgy, Communism in Eastern Europe, (Bloomington: Indiana University Press, 1979), 196.
[12] Eventually, he chose Ramiz Alia as his successor, even though Mehmet Shehu was considered to be the most powerful man in Albania after Hoxha. Shehu committed suicide in 1981, although the events surrounding his death still remain contested.
[13] Elian Stefa and Gyler Mydyti, Concrete Mushrooms: Reusing Albania’s 750,000 Abandoned Bunkers, (Barcelona: dpr-barcelona, 2012), 25.
[14] Stefa, Concrete Mushrooms, 24.
[15] Stefa, Concrete Mushrooms, 49-51.
[16] Some reports name Alfred Moisiu as the architect of the bunkers. Moisiu was elected director of engineering and fortification in 1971 and deputy defense minister in 1981.
[17] Although no translation of the letter that Zegali wrote to Hoxha is available, the original letter can be found at http://agjencia.info/2010/07/12/josif-zegali-letra-akuze-per-eproret-drejtuar-enver-hoxhes/.
[18] Stefa, Concrete Mushrooms, 32.
[19] Biberaj, Albania in Transition, 74.
[20] Stefa, Concrete Mushrooms, 46.
[21] Stefa, Concrete Mushrooms, 38.
[22] Valerie Hopkins, “From Bunkers to Businesses,” Works That Work, no. 3 (n.d.), https://worksthatwork.com/3/albania-bunkers.
[24] Martijn Payens, Mushrooms of Concrete (documentary film), 2012, vimeo.com/50512991; This archival footage was provided courtesy of the Arkivi Qendror Shteteror i Filmit, though I was not able to confirm the exact title and year.
[25] Paul Virilio, Bunker Archeology, (Princeton, NJ: Princeton Architectural Press, 1975), 12.
[26] “Bunker, n.1,” OED Online (Oxford University Press), http://www.oed.com/view/Entry/24799.
[27] Stefa, Concrete Mushrooms, 39.
[28] Stefa, Concrete Mushrooms, 39.
[29] Stefa, Concrete Mushrooms, 36.
[30] Virilio, Bunker Archeology, 11.

Filme
Payens, Martijn. Mushrooms of Concrete (documentary film). 2012. vimeo.com/50512991.

 Literatur
-Biberaj, Elez. Albania in Transition: The Rocky Road to Democracy. Boulder: Westview Press, 1998.
-“Bunker, n.1.” OED Online. Oxford University Press. http://www.oed.com/view/Entry/24799.
-Hopkins, Valerie. “From Bunkers to Businesses.” Works That Work, no. 3. https://worksthatwork.com/3/albania-bunkers.
-Hoxha, Enver. With Stalin: Memoirs. The 8 Nëntori Publishing House, Tirana:1981.
-Rakowska-Harmstone, Teresa and Andrew Gyorgy. Communism in Eastern Europe. Bloomington: Indiana University Press, 1979.
-Stefa, Elian and Gyler Mydyti. Concrete Mushrooms: Reusing Albania’s 750,000 Abandoned Bunkers. Barcelona: dpr-barcelona, 2012.
-Virilio, Paul. Bunker Archeology. Princeton: Princeton Architectural Press, 1975.
-Zickel, Raymond and Walter R. Iwaskiw, editors. Albania: A Country Study.
-Washington: GPO for the Library of Congress, 1994. http://countrystudies.us/albania/index.htm.
-An excerpt from The Following Is A True Story: Fiction, Bunkerization & Cinema in Post-Socialist Albania
By Alison Reilly
Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Art History, Theory and Criticism
Department of Art History, Theory and Criticism, The School of the Art Institute of Chicago, Spring 2015

 

© 2015 Alison Reilly. All Rights Reserved.



Izolim në rritje

EN    DE

Alison Reilly

Sundimi i Hoxhës si Sekretar i Parë i Shqipërisë, nga 1941 deri në vdekjen e tij në 1985, u shënua nga një seri marrëdhëniesh të trazuara politike me Jugosllavinë (vitet 1940-50), Bashkimin Sovjetik (vitet 1940-60) dhe Kinën (1960-1970). Shqipëria varej shumë nga ndihma financiare për të mbështetur ekonominë e saj, kështu që vendimi i Bashkimit Sovjetik për të ndërprerë ndihmën ekonomike për Shqipërinë në fund të viteve 1960 dhe tërheqja e ndihmës financiare nga Kina në 1978 ishin të dëmshme për ruajtjen e stabilitetit në vend. Përveç një periudhe të shkurtër liberalizimi gjatë viteve 1970, ndërkohë që marrëdhëniet me këto fuqi më të mëdha u përkeqësuan, Hoxha ngadalë tërhoqi Shqipërinë nga politika ndërkombëtare dhe marrëveshjet e tregtisë ekonomike. Përveç kësaj, në 1976 ai institucionalizoi hezitimin e tij për të bërë aleancë me vendet e huaja duke ndryshuar kushtetutën shqiptare, e cila "sanksionoi sistemin njëpartiak, shfuqizoi pronën private, ndaloi qeverinë të kërkonte kredi të huaja ose të formonte ndërmarrje të përbashkëta me kompani ose vende të huaja, dhe riafirmoi vendimin e regjimit të vitit 1967 për heqjen e fesë së institucionalizuar. "[1] Në mënyrë që të mbështeste ekonominë staliniste, në veçanti industrinë e minierave, qeveria u mbështet në rreth 32,000 të burgosur politikë të cilët ishin të burgosur brenda "një sistemi të gjerë të burgjeve dhe punës në kampe, duke përfshirë gjashtë institucione për të burgosurit politikë, nëntë për të burgosurit jopolitikë dhe katërmbëdhjetë ku të burgosurit politikë vuanin dënimin së bashku me kriminelë të rregullt. ”[2] Mbështetja financiare nga Bashkimi Sovjetik dhe Kina, e shoqëruar me burgun dhe kampet e punës u treguan thelbësore për mbajtjen e ekonomisë së brishtë shqiptare, kështu që vendimi për të operuar Shqipërinë si një autokrati pengoi ashpër rritjen e ekonomisë së vendit.

Programi i bunkerizimit, i cili filloi ndërsa Shqipëria ndërpreu lidhjet me Kinën, qëndron si një dëshmi e konceptit izolues të Hoxhës. Për shkak të pushtimit Sovjetik të Çekosllovakisë dhe okupimit ushtarak të Hungarisë, Hoxha kishte frikë se Shqipëria së shpejti do të sulmohej. Megjithëse shkalla e programit të ndërtimit të bunkerëve tejkaloi shumë atë që mund të ishte e nevojshme për vendin, motivimi për struktura të gjera mbrojtëse në të gjithë vendin u bazua në dekada të agresionit sovjetik ndaj vendeve të Evropës Lindore.

 

Hoxha si Tezë Politike

 

Pavarësisht izolimit të përshkruar më sipër, Shqipëria e Hoxhës mbeti brenda konstelacionit të socializmit internacionalist. Gjatë qeverisjes së tij dyzet vjeçare, Hoxha shkroi gjerësisht për mendimet e tij politike në shumë kujtime që u botuan në Tiranë dhe u përkthyen në anglisht. Nëpërmjet prishjesh së marrëdhenieve të tij me Jugosllavinë, Bashkimin Sovjetik dhe Kinën, ai zhvilloi një ideologji të veçantë socialiste, të cilën e identifikoi si Antivizionizëm të Marksizëm-Leninizmit . Në përgjithësi, ai iu përkushtua ideologjisë së Josef Stalinit dhe kritikoi ashpër çdo udhëheqës që ndihej i devijuar nga kjo rrugë. Megjithëse u përpoq të ndante pikëpamjet e tij politike nga ato të shteteve të tjera socialiste, ai përputhej me mandatet e socializmit marksist, i cili kërkon teori revolucionare krahas praktikës revolucionare. Takimet e Hoxhës me udhëheqësin Sovjetik, të detajuara në librin e tij Me Stalinin: Kujtime, datojnë që nga viti 1947. Në tekst, Hoxha e kanonizon Stalinin duke mbrojtur shumë veprime të tij, duke emëruar dhe kritikuar ashpër kundërshtarët e tij, dhe duke shpjeguar ndikimin e tij të fortë në politikën shqiptare . Ai vë në dukje transformimin e Rusisë Sovjetike nga "vendi i parë socialist në një fuqi të madhe socialiste" ndërsa admiron strategjinë e Stalinit:

E udhëhequr nga mësimi i Leninit për përparësidhënien e industrisë së rëndë në industrializimin socialist, Partia Bolshevike e kryesuar nga Stalini e pajisi vendin me një industri shumë të fuqishme për prodhimin e mjeteve të prodhimit, me një industri gjigande të ndërtimit të makinerive, të aftë për të siguruar zhvillimin e shpejtë të ekonomisë së tërë popullit dhe të të gjitha mjetet e nevojshme, si dhe mbrojtje të pathyeshme. [3]

-------

Gjatë gjithë kujtimeve të tij, Hoxha përqendrohet në industrializimin e Rusisë Sovjetike. Sidoqoftë, përpjekjet e tij për industrializim në Shqipëri janë plot kontradikta: megjithëse vendi ishte elektrizuar plotësisht nga 1961, Hoxha nuk zhvilloi infrastrukturë të mjaftueshme për transportin ose telekomunikacionin. [4] Kushtet e këqija të rrugës, ligjet që kufizojnë lëvizjen e qytetarëve nga qyteti në qytet dhe ndalimi i pronësisë së automjeteve private e bëjnë të vështirë udhëtimin edhe brenda Shqipërisë për qytetarët e saj. Në përgjithësi, Me Stalinin zbulon marrëdhëniet komplekse midis dy udhëheqësve. Takimet e përsëritura të Stalinit me Hoxhën tregojnë interesin e tij për Shqipërinë si një peng politik në fushatat e tij kundër Josip Broz Titos dhe Jugosllavisë. [5] Nga ana tjetër, Hoxha i ishte përkushtuar plotësisht liderit komunist për arsye politike dhe ideologjike. Përkushtimi i Hoxhës ndaj Stalinit vazhdoi edhe pas vdekjes së liderit Sovjetik në 1953. Pavarësisht reformave të vendosura nga Nikita Hrushovi, Hoxha refuzoi të respektonte çdo përpjekje anti Stalinizimit. Hoxha e shprehu mospranimin e tij në lidhje me ndryshimin e ideologjive sovjetike, por ai gjithashtu ishte thjesht i frikësuar se ndryshimet politike mund të provokonin Jugosllavinë të pushtonte Shqipërinë. Shqipëria u bashkua me Traktatin e Varshavës në 1955, por marrëdhëniet gjatë dhjetë viteve të ardhshme vetëm u përkeqësuan midis tre kombeve komuniste. [6] Në përgjigje të kritikave të vazhdueshme të Hoxhës për politikat e tij, Hrushovi ndërpreu ndihmën financiare për Shqipërinë në 1961. Pavarësisht largimit të Hrushovit nga pushteti në 1964, marrëdhëniet diplomatike midis Shqipërisë dhe Bashkimit Sovjetik nuk u përmirësuan. E nxitur nga pushtimi Sovjetik i Çekosllovakisë, Shqipëria zyrtarisht u largua nga Traktati i Varshavës në 1968 në shenjë proteste. [7]

Ndërsa Hoxha identifikohej fuqimisht si një Anti-Revizionist, ai gjithashtu u shoqërua në dy fjalimet politike dhe konkretisht brenda filmave dhe dokumentarëve, si një partizan, i cili në kontekstin shqiptar i referohet luftëtarëve të rezistencës antinaziste që  u vetëorganizuan në vitet 1940 dhe krijuan bazën për Partinë Komuniste Shqiptare. Kjo parti komuniste u bë e njohur si Partia e Punës e Shqipërisë (Partia e Punës së Shqipërisë ose PPSH), një ndryshim i emrit që Hoxha ia krediton Stalinit. PPSH u ngrit në pushtet në mesin e viteve 1940, pas pushtimeve italiane dhe gjermane të vendit gjatë Luftës së Dytë Botërore. E mbështetur nga Partia Komuniste e Titos për Jugosllavinë, Partia shtyu përpara një axhendë të çlirimit kombëtar. [8] Hoxha, një ish mësues i shkollës së mesme që kishte kaluar kohë në Francë dhe Belgjikë në vitet 1930, u bë Sekretari i parë i Përgjithshëm i Partisë në 1944. Në një përpjekje për të konsoliduar pushtetin dhe nën maskën e gjykimeve të krimeve të luftës, Partia ekzekutoi individë të cilët kërcënuan konsolidimin e tyre të pushtetit. Këto "spastrime" vazhduan deri në vitet 1980 si një mjet për të ruajtur pushtetin dhe të gjitha ndërmarrjet ekonomike, tregtare dhe shoqërore filluan të drejtohen përmes shtetit komunist. Nën udhëheqjen e Hoxhës, Partia zbatoi shpejt mandatet e Stalinit për t'i dhënë përparësi industrisë së rëndë ndaj bujqësisë. [9] Fillimisht, toka bujqësore u mor nga disa pronarë parësorë të tokave dhe u shpërnda midis fshatarëve, dhe përfundimisht kjo tokë u kolektivizua. [10] Kështu, me mbështetjen e Titos në Jugosllavi dhe mbështetjen e partizanëve shqiptarë, Hoxha ishte në gjendje të formonte shtetin e ri shqiptar të pavarur.

Por kur Bashkimi Sovjetik nuk i siguroi më Hoxhës patronazhin politik që i duhej, ai u kthye në mënyrë sfiduese ndaj Mao Ce Dun në Kinë, në kohën kur marrëdhëniet Sino-Sovjetike ishin në momentin e tyre më të keq. Pavarësisht nga pamundësia e qeverisë kineze për të siguruar ndihmë të përshtatshme financiare për vendin e tij, Hoxha, i frymëzuar nga Revolucioni Kulturor i Maos, arriti "kolektivizimin total të bujqësisë, zvogëlimin e madhësisë së parcelave private të fermerëve kolektivë, fushatën e emancipimit të grave dhe reformimin e sistemit arsimor ”. [11] Në bashkëpunim me këto reforma, Hoxha zyrtarisht ndaloi fenë në 1967 dhe më pas shkatërroi xhami dhe kisha dhe ekzekutoi ose burgosi ​​hoxhallarë dhe priftërinj - një politikë e përkujtuar në Kolonel Bunker nga protagonisti kolonel Neto i cili drejton ushtrinë shqiptare të dinamizojë një kishë dhe të burgosë një ish prift. Përveç kësaj, Hoxha ishte i pamëshirshëm në shtypjen e bashkësive intelektuale: disa shkrimtarë u dëbuan në fshat, ndërsa të tjerëve u kërkohej të ndihmonin në fushatën propagandistike të qeverisë. Midis 1973 dhe 1975, kur Hoxha pranoi nevojën për një pasardhës të pushtetit të tij, ai urdhëroi ekzekutimin e shumë prej zyrtarëve të tij të lartë sepse ai besonte se ata po bënin komplot kundër tij. Ai më pas ngriti shumë nga anëtarët e rinj të Partisë sepse besonte se do të kishin më shumë gjasa të ndiqnin modelin e tij të rreptë Stalinist. [12] Promovimi i oficerëve të vegjël ishte gjithashtu një taktikë e zakonshme për të parandaluar komandantët e lartë nga organizimi i një grushti shteti.

Retorika dhe shkrimet e Hoxhës theksonin mandatet e forta për përkushtimin individual ndaj PPSH-së. Sidoqoftë, e parë nga pikpamja  politike, udhëheqja e tij karakterizohej nga marrëdhënie të përshtatshme me fuqi më të mëdha ekonomike. Imazhi i tij u shndërrua në një partizan tjetër të Titos, një Stalinist i devotshëm dhe një mik i Maos. Pavarësisht fushatës propagandistike të Hoxhës, karakteri i tij mungoi në filmat e Kinostudios. Prania e tij shpeshherë bëhej e ditur, veçanërisht brenda filmave pro-partizanë të viteve 1940, por në filmat artistikë ai kurrë nuk u përfaqësua nga një aktor. Sidoqoftë, mungesa e tij luajti një rol në ndërtimin e imazhit të tij. Interesante, Çashku gjithashtu zgjodhi të mos përfaqësonte Hoxhën në ekran, por ky vendim funksionon krejt ndryshe në Kolonel Bunker në krahasim me punën e hershme realiste socialiste, e cila do të diskutohet më hollësisht në Kapitullin 3. Nga fundi i viteve 1970, pasi filloi programi i ndërtimit të bunkereve , Hoxha kishte imponuar mandatet e tij më të ashpra politike, kishte hequr me forcë të gjitha kërcënimet ndaj pushtetit të tij dhe me ndihmën e mijëra bunkerëve prej betoni u bëri përshtypje qytetarëve të tij me një frikë ksenofobie të paqartë. Ndoshta nuk është për t'u habitur, kulmi i terrorit dhe shtypjes gjatë regjimit të Hoxhës përkoi me ndërtimin e bunkerëve.

Një Program i ndërtimit të bunkerëve

Qëllimet e Hoxhës për fortifikimin e Shqipërisë kundër pushtimit të jashtëm u bazuan në të dhënat e Bashkimit Sovjetik për dominimin e vendeve në Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore. Por ndërsa shumë zyrtarë ushtarakë vunë në dyshim logjikën e projektit, në mënyrë të menjëherëshme programi u pasqyrua më tepër si një zgjerim i ndërmarrjes së ndërtimit të trillimeve të Hoxhës, se sa të një strategjie të vërtetë mbrojtëse. Rrahman Parllaku, një ish oficer i ushtrisë shqiptare dhe i burgosur politik gjatë qeverisjes së Hoxhës, argumenton se fortifikimi i bunkerit mbështetet në parimin themelor se "'Çdo objekt i fortifikuar që është ndërtuar dhe nuk është i kamufluar, por lihet i hapur konsiderohet i eleminuar pasi nuk ka asnjë aftësitë mbrojtëse. '"[13] Parllaku sugjeron që bunkerët ushtarakë duhet të jenë të kamufluar; përndryshe ato konsiderohen shënjestra të lehta për armikun dhe kështu nuk shërbejnë për asnjë qëllim mbrojtës. Ai shpjegon, “Koncepti i fortifikimit përcakton që territori nuk duhet të mbulohet tërësisht me bunkerë. Në vend të kësaj, ato duhet të ndërtohen në zona specifike ku pritet armiku dhe ku zhvillohen operacionet ushtarake. ”[14] Megjithëse shumë prej bunkerëve në Shqipëri ishin instaluar strategjikisht përgjatë brigjeve të deteve Adriatik dhe Jon, ato shfaqen gati në çdo lloj terreni përfshirë ultësirën bregdetare, malësinë malore dhe qendrat urbane. [15] Deri në vitin 1983, rreth 750,000 bunkerë ishin ndërtuar në të gjithë vendin. Kur u lirua nga burgu në vitet 1980, Parllaku u trondit kur pa këto forma betoni që mbulonin të gjithë peizazhin, duke hedhur poshtë kështu përdorimin e tyre si struktura mbrojtëse.

Oficeri dhe inxhinieri i ushtrisë Josif Zegali, i cili ishte ngarkuar të mbikëqyrte bunkerizimin, i shkroi një letër Hoxhës në 1977 duke ngritur shqetësime rreth programit për shkak të kostos së tij të dëmshme për ekonominë shqiptare dhe dyshimit të tij në suksesin e këtij programi si një strategji e mbrojtjes ushtarake. [16] Zegali u burgos menjëherë për kritikat e tij ndaj regjimit, por në 1991, pas rënies së qeverisë komuniste, Zegali botoi letrën e tij. [17] Çashku, i cili ka punuar ngushtë me Zegali gjatë shkrimit dhe xhirimeve të Kolonel Bunker, deklaron se sipas mendimit të Zegali, bunkeri ishte jo vetëm ushtarakisht joefikas pasi të gjitha format e mbrojtjes dhe strategjitë në të gjithë botën kishin ndryshuar, dhe përtej detit, nuk do të perceptohej kurrë që Shqipëria mund të mbrohej përmes bunkerëve. Nga ana tjetër, Zegali kishte llogaritur që ndërtimi i bunkerëve do të shkaktonte probleme të mëdha ekonomike në Shqipëri, pasi kishte miliona tonë çelik ose beton të hedhur në të gjithë vendin. [18]

Ekonomia e Shqipërisë përfundimisht u shemb në vitet 1990 për arsye të shumta, por Zegali me të drejtë sugjeron që materiali i dobishëm do të humbiste. Historiani Elez Biberaj mbështet këtë pretendim duke vënë në pikëpyetje tepricën ekonomike të qeverisë socialiste dhe duke vlerësuar që kostoja e një bunkeri të jetë e barabartë me një apartament me dy dhoma gjumi në Shqipëri: Bunkerët gjithashtu zënë hapësira të konsiderueshme të tokës së punueshme dhe kostot e heqjes së tyre përbëjnë pengesë. Sikur autoritetet komuniste të kishin investuar burimet e mëdha dhe fuqinë punëtore të përdorur për të ndërtuar bunkerët në sektorin e strehimit civil, Shqipëria do të kishte zgjidhur mungesën e saj kritike të strehimit shumë kohë më parë. [19]

Më tej, vendosja e disa qindra mijëra prej këtyre kërpudhave prej betoni  10 ton deri në 400 ton prishi praktikat bujqësore dhe kompromentoi planet e ardhshme të ndërtimit në vend. Biberaj shpreh hapur zhgënjimin e tij me bunkerët në dukje të padobishëm, që kanë dëshmuar se janë të vështirë për t'u hequr ose shkatërruar. Burime të tjera vlerësojnë koston e programit të bunkerizimit në 2.22 miliardë euro (2006) krahasuar me Linjën Maginot të ndërtuar në Francë gjatë viteve 1930, e cila kushtoi 1.11 miliardë euro (2006). [20] Shumë nga personazhet në Kolonel Bunker adresojnë drejtpërdrejt këto shqetësime në lidhje me koston e projektit, motivimin për ndërtimin dhe aftësinë aktuale mbrojtëse të bunkerit. Gruaja e kolonelit, Ana, kurrë nuk ndihet plotësisht rehat me projektin e ri të burrit të saj dhe disa civilë kërkojnë që ndërtimi të ndalet sepse u vështirëson jetën e tyre personale. Ndërkohë që Çashku i integron këto çështje të mëdha në rrëfimin e filmit të tij, ai gjithashtu e konsideron unike përvojën okupimit të brendshëm të bunkerit.

 

 Një strehë betoni

 

Projekti propagandistik i Hoxhës u zgjerua në hapësira publike dhe private të vendit. Forma e rrumbullakosur dhe relativisht e vogël, por e dallueshme e bunkerit, aftësia e tij për t’u prodhuar në masë dhe paraqitja e tij në të gjitha llojet e terrenit, e shndërroi strukturën mbrojtëse në një aspekt të përditshëm të jetës shqiptare. Realiteti i një forme prej 10 ton betoni, ka të ngjarë ta bënte të vështirë për qytetarët shqiptarë që ta injoronin ekzistencën e tij. Në fillimin e viteve 2010, Elian Stefa dhe Gyler Mydyti katalizuan një përpjekje për të identifikuar dhe ripërdorur strukturat e mbrojtjes dhe ata dokumentuan kërkimin e tyre përmes botimit Kërpudha prej betoni. Stefa dhe Mydyti kategorizojnë bunkerët në dy tipologji kryesore: qendër zjarri dhe pikë zjarri, të cilat ishin të dyja të ndërtuara me beton të përforcuar në çelik.

Qendër zjarri, bunkerët më të vegjël, të cilët janë afërsisht 2.1 metra të lartë dhe 1.8 metra në diametër, u bënë për t'iu përshtatur një ushtari dhe shpesh gjenden përgjatë vijës bregdetare në grupe treshe me një tunel që lidh hapësirat e tyre të brendshme të zbrazura. [ 21] Shumë nga bunkerët e qendër zjarrit gjenden gjithashtu në brendësi, të organizuar në linja të shkallëzuara. Brenda bunkerit në qendër zjarri, një person mund të qëndronte në këmbë, por mezi do të kishte vend për të shtrirë. Në përgjithësi, bunkerët u krijuan si një hapësirë ​​kalimtare, e përdorur posaçërisht si një fortifikim mbrojtës gjatë një kohe sulmi, në krahasim me një strehë të përhershme, kështu që komoditeti për personin brenda nuk ishte diçka shqetësuese gjatë hartimit të bunkerit. Një dysheme prej betoni nuk ishte pjesë e planit. Për këtë arsye presoni brenda bunkerit ishte i ekspozuar ndaj cilitdo terreni që ishte nën bunker. Brenda tij, ushtari i imagjinuar mund të poziciononte veten dhe armën e tij përpara frëngjisë për të vëzhguar terrenin. Gazetarja Valerie Hopkins përshkruan përdorimin e tyre ushtarak përmes perspektivës së shqiptarit Haki Isufi:

… Nga mosha 12 vjeç ai iu nënshtrua një ore trajnimi ushtarak çdo ditë në shkollë. Në kohën kur ishte 14 vjeç, atij tashmë i ishte dhënë një kalashnikov dhe i ishte thënë të praktikonte që ta gjuante atë nga frëngjia e një bunkeri prej betoni të përforcuar prej çeliku tetë tonësh - gjë kjo, e lehtë për t’u bërë, pasi në oborrin e tij ishin dy. [22]

Anekdota e Hopkins paraqet një imazh të shoqërisë së bashkuar kundër një armiku të padukshëm dhe aludon në militarizimin intensiv të kombit shqiptar. Koncepti i një force të unifikuar ushtarake pasqyrohet në lajmet dhe dokumentarët e prodhuar nga Kinostudio në atë kohë. Në fillim të dokumentarin e tij të vitit 2012, Kërpudhat e Betonit, regjisori belg Martijn Payens  tregon pamje nga arkivat e Kinostudios të vajzave dhe djemve shqiptarë të qeshur, duke mbajtur pushkë në dorë për të praktikuar qitje në shënjestër. [23] Fëmijët, të veshur me uniforma, me padurim ngarkojnë pushkët, vrapojnë drejt skajit të një kodre dhe i vendosin armët e tyre drejt një shenjestre të panjohur. Klipi nxjerr në pah imazhin e idealizuar të Hoxhës për një forcë të bashkuar shqiptare në mbrojtje të vendit të tyre, por realiteti i projektit të ndërtimit të bunkerit ishte shumë më kompleks.

Ashtu si projekti i Stefas dhe Mykytit Kërpudha prej betoni, Payens përpiqet të kuptojë se si është përshtatur bunkeri me shqiptarët bashkëkohorë duke intervistuar punëtorë të ndërtimit të dalë në pension, zyrtarë të ushtrisë dhe sipërmarrës të cilët kanë rivendosur bunkerët. Disa nga intervistat zhvillohen brenda bunkerëve, por fotografitë më tërheqëse paraqesin imazhin e një qendre zjarrit (bunker) të shkrirë me një seri peisazhesh shqiptare si sfond. Ky imazh përforcon idenë se bunkerët me të vërtetë gjenden në çdo lloj terreni në vend. Nga brenda bunkerit, toka shihet gjithashtu me një kornizë të veçantë të kufizuar, drejtkëndëshe. Kjo nuk është një pamje panoramike nga maja e një fortifikimi që hedh një vështrim mbi shtrirjet e territorit në të gjitha drejtimet. Kjo është një pamje e izoluar, e veçantë dhe e ndarë, e cila konfirmon nevojën për një rrjet të ndërlidhur të bunkerëve. Përgatitja për një armik nuk është aspak aktive; ushtari është i palëvizshëm në bunkerin e tij, i mbjellë brenda tokës, duke pritur me durim për armikun ose një sinjal nga një bunker tjetër. Në përshkrimin e përvojës së tij si një djalë i ri gjatë eksplorimit të Atlantikwall në Francën veriore, e cila u ndërtua nga Gjermania naziste në fillimin e viteve 1940, Paul Virilio shkruan: Deri në këtë epokë, fortifikimet kishin qenë gjithmonë të orientuara drejt një objektivi specifik, të ndezur: mbrojtja e një kalimi, një kalimi shkallësh, luginash ose portesh, si në rastin e kullave La Rochelle; gjithmonë kishte qenë çështje e "ruajtjes", aq e lehtë për t'u kuptuar sa roli i një kujdestari. Ndërsa këtu, duke ecur çdo ditë kilometër pas kilometri në plazh, do të ndodhesha me këto shënjues betoni në majën e dunave, shkëmbinjve, nëpër plazhe, të hapura, transparente, me qiellin që luante midis frëngjillit dhe hyrjes, sikur secili strehim të ishte një varkë e zbrazët ose një tempull i vogël pa kultin e tij. Në të vërtetë, i  gjithë bregdeti ishte organizuar rreth këtyre bunkerëve të njëpasnjëshme. Ju mund të ecni ditë pas dite përgjatë bregdetit dhe asnjëherë të mos i harroni këta altarë prej betoni të ndërtuar për t'u përballur me boshllëkun e horizontit oqeanik. [24] Përvoja e Virilio përgjatë bregdetit verior francez ka një ngjashmëri të jashtëzakonshme me atë që mund të përjetohet duke ecur përgjatë vijës bregdetare në Shqipëri, në brendësi të fushave të fermerëve ose në disa qytete në vend. Bunkerat nuk sigurojnë thjesht mbrojtje për një ndërtesë të veçantë ose vendndodhje të çmuar. Në vend të kësaj, ata kishin për qëllim të mbronin një komb të tërë në rast sulmi. Forma e mbyllur e bunkerit, me kupola ose çati të rrumbullakosura për të devijuar artilerinë përsipër, veproi si forca të blinduara të shekullit XX për shqiptarët. Për shkak të predhave të tyre tipike të rrumbullakosura, bunkerët janë quajtur me nofkë "kërpudha betoni" por historia e arkitekturës së strukturës meriton një shqyrtim më të afërt. Në fund të viteve 1930, termi anglisht bunker, i përcaktuar si një "hapsirë ushtarake nëndhe; një strehë e përforcuar betoni ”, fillon të shfaqet në raportet e strukturave gjermane. [25] Forma e mbyllur e bukerit përkon drejtpërdrejt me nevojën për mbrojtje ushtarake dhe civile nga bomba ajrore dhe përfaqëson tranzicionin e shekullit XX në luftën totale të ajrit, tokës dhe detit. Në disa ese të shkurtra, Virilio përshkruan implikimet e komplikuara të këtij fortifikimi të ri mbrojtës, të cilat vijnë për të përfaqësuar luftën që shtrihej në tokë, ajër dhe det. Në kontekstin e Luftës së Dytë Botërore, bunkerët përgjatë kufirit atlantik u përdorën si struktura aktuale mbrojtëse dhe gjithashtu përfaqësonin  mitin e një armiku të huaj për civilët francezë. Përveç qendrës së zjarrit më të vogël, forma më e madhe e bunkerit, e njohur si pikë zjarri, u ndërtua gjithashtu gjerësisht në të gjithë Shqipërinë. Pikë zjarri përmban mesatarisht 28.8 metra katrorë hapësirë ​​tokësore (njëmbëdhjetë herë më e madhe se qendra e vogël e zjarrit) dhe mund të peshojë deri në 400 tonë. Për shkak të madhësisë së saj masive, struktura duhej të ndahej në "pjesë". [26] Një plan i pikë zjarritKërpudhat e Betonit tregon një rreth perfekt, të ndarë në dymbëdhjetë pjesë të barabarta. Secila pjesë peshonte afërsisht tetë deri në nëntë tonë; prandaj, pjesët duhej të transportoheshin veçmas dhe më pas të mblidheshin së bashku duke përdorur betonin në vend. [27] Muret kishin një metër trashësi dhe secila pikë zjarri sigurohej me një derë të vetme prej betoni. Nga diagramet dhe fotografitë duket se pikë zjarri nuk kishte asnjë qëndresë për të qëlluar me armë, duke izoluar kështu personat brenda saj, nga çdo ndërveprim me botën e jashtme. Këto struktura zakonisht u përdorën për të ruajtur armët e artilerisë dhe strukturat me përmasa më të mëdha mund të mbanin deri në dhjetë persona. [28] Ndërsa qendër zjarri do të kishte lejuar që banori të vëzhgonte terrenin brenda qelizës së tij të izoluar, pikë zjarri eliminon çdo kontakt të jashtëm. Nga ana kontekstuale, llogaritë e Virilios janë të dobishme për të imagjinuar përvojën e të qënurit brenda kësaj lloj hapësire të mbyllur. Ai përshkruan qëndrimin në një bunker përgjatë vijës bregdetare të Francës veriore: "Më bëri la mbresa një ndjesi e brendshme dhe e jashtme, sikur nga momenti në moment do më binte tavani mbi kokë " [29]

Në përgjithësi, bunkerët e shekullit të njëzetë u ndërtuan për të mbrojtur ushtarët nga sulmet e armikut dhe bunkerët në Shqipëri nuk përbënin përjashtim. Hoxha imagjinonte një militarizim total të Shqipërisë në të cilën çdo civil mbrohej kundër pushtuesve të huaj. Përveç bunkerëve, ushtria shqiptare ndërtoi një sistem kompleks tunelash me artileri dhe ruajtje armësh, një bazë nëntokësore dhe nëndetëse; tunele me aeroplana, një qendër sekrete komanduese për ushtrinë dhe rezidenca private për zyrtarët e lartë në rajonin malor Skrapar të vendit . [30] Por shkalla ndërtimit të bunkerëve dhe e programeve të tunelit rezultoi e dëmshme për ekonominë shqiptare. Në fund të fundit, përhapja e bunkerëve i ktheu ata në strehimore të padobishme, qëllimi thelbësor i të cilave ishte mohuar. Sidoqoftë, numri i panumërt i bunkerëve rezultoi në përshtatjen e ngadaltë të jetës së përditshme. Për shkak se ata nuk i shërbenin më qëllimit të tyre mbrojtës ushtarak dhe ishin të aksesueshëm për shumicën e shqiptarëve, ata morën një funksion të ri si kioska, njësi magazinimi dhe kisha. Në fakt, shumë intervista në dokumentarin e Payens zhvillohen brenda mureve të bunkerëve të rivendosur të pikë zjarri, duke përfshirë një restorant, klub nate dhe sallon tatuazhesh. Në përdorimin e tij post-ushtarak bunkeri u shndërrua në një hapësirë ​​të prodhimit dhe konsumit të përditshëm. 

 Shënime

[1] Elez Biberaj, Albania in Transition, 26. Amendment occurred in 1976.
[2] “Penal System,” in Albania: A Country Study, eds. Raymond Zickel and Walter R. Iwaskiw (Washington: GPO for the Library of Congress, 1994), http://countrystudies.us/albania/168.htm; The population of Albania in 1985 was approximately 2.97 million (Google Public Data provided by the World Bank: https://www.google.com/publicdata/explore?ds=d5bncppjof8f9_&met_y=sp_pop_totl&idim=country:ALB:KSV:MKD&hl=en&dl=en).
[3] Enver Hoxha, With Stalin: Memoirs, (Tirana: The 8 Nëntori Publishing House, 1981), 12.
[4] Pre-World War II, eighty percent of the Albanian population was working in agriculture (Biberaj, Albania in Transition, 20).
[5] Tito was General Secretary of the League of Communists from 1939 to 1980. He was also the first president of Yugoslavia (1953-1980) and served as Prime Minister from 1944 to 1963.
[6] The Warsaw Pact was defense treaty between Central and Eastern European nations from 1955 to 1991.
[7] “Albania and China,” in Albania: A Country Study, eds. Raymond Zickel and Walter R. Iwaskiw (Washington: GPO for the Library of Congress, 1994), http://countrystudies.us/albania/39.htm.
[8] “The Communist and Nationalist Resistance,” in Albania: A Country Study, eds. Raymond Zickel and Walter R. Iwaskiw (Washington: GPO for the Library of Congress, 1994), http://countrystudies.us/albania/32.htm; Historian Elez Biberaj asserts, that unlike many other communist states in the Eastern bloc, “Communism in Albania was homegrown,” (Elez Biberaj, Albania in Transition: The Rocky Road to Democracy (Westview Press, 1998), 20). But the influence of Tito on the rise of the Albanian Communist Party should be noted. Tito convinced the Albanian communists to forgo the emphasis on Marxist-Leninist policies to focus on national liberation. This rhetoric, combined with brute force, contributed to their rise in power in Albania.
[9] Heavy industry is not a technical term but generally refers to major industrial operations including steel mining, chemical plants, or ship building versus light industry, which includes furniture making, textiles, printing and the production of other consumer goods.
[10] “Imposition of the Stalinist System,” in Albania: A Country Study, eds. Raymond Zickel and Walter R. Iwaskiw (Washington: GPO for the Library of Congress, 1994), http://countrystudies.us/albania/66.htm.
[11] Teresa Rakowska-Harmstone and Andrew Gyorgy, Communism in Eastern Europe, (Bloomington: Indiana University Press, 1979), 196.
[12] Eventually, he chose Ramiz Alia as his successor, even though Mehmet Shehu was considered to be the most powerful man in Albania after Hoxha. Shehu committed suicide in 1981, although the events surrounding his death still remain contested.
[13] Elian Stefa and Gyler Mydyti, Concrete Mushrooms: Reusing Albania’s 750,000 Abandoned Bunkers, (Barcelona: dpr-barcelona, 2012), 25.
[14] Stefa, Concrete Mushrooms, 24.
[15] Stefa, Concrete Mushrooms, 49-51.
[16] Some reports name Alfred Moisiu as the architect of the bunkers. Moisiu was elected director of engineering and fortification in 1971 and deputy defense minister in 1981.
[17] Although no translation of the letter that Zegali wrote to Hoxha is available, the original letter can be found at http://agjencia.info/2010/07/12/josif-zegali-letra-akuze-per-eproret-drejtuar-enver-hoxhes/.
[18] Stefa, Concrete Mushrooms, 32.
[19] Biberaj, Albania in Transition, 74.
[20] Stefa, Concrete Mushrooms, 46.
[21] Stefa, Concrete Mushrooms, 38.
[22] Valerie Hopkins, “From Bunkers to Businesses,” Works That Work, no. 3 (n.d.), https://worksthatwork.com/3/albania-bunkers.
[24] Martijn Payens, Mushrooms of Concrete (documentary film), 2012, vimeo.com/50512991; This archival footage was provided courtesy of the Arkivi Qendror Shteteror i Filmit, though I was not able to confirm the exact title and year.
[25] Paul Virilio, Bunker Archeology, (Princeton, NJ: Princeton Architectural Press, 1975), 12.
[26] “Bunker, n.1,” OED Online (Oxford University Press), http://www.oed.com/view/Entry/24799.
[27] Stefa, Concrete Mushrooms, 39.
[28] Stefa, Concrete Mushrooms, 39.
[29] Stefa, Concrete Mushrooms, 36.
[30] Virilio, Bunker Archeology, 11.

Filmografia
Payens, Martijn. Mushrooms of Concrete (documentary film). 2012. vimeo.com/50512991.

 Bibliografia
-Biberaj, Elez. Albania in Transition: The Rocky Road to Democracy. Boulder: Westview Press, 1998.
-“Bunker, n.1.” OED Online. Oxford University Press. http://www.oed.com/view/Entry/24799.
-Hopkins, Valerie. “From Bunkers to Businesses.” Works That Work, no. 3. https://worksthatwork.com/3/albania-bunkers.
-Hoxha, Enver. With Stalin: Memoirs. The 8 Nëntori Publishing House, Tirana:1981.
-Rakowska-Harmstone, Teresa and Andrew Gyorgy. Communism in Eastern Europe. Bloomington: Indiana University Press, 1979.
-Stefa, Elian and Gyler Mydyti. Concrete Mushrooms: Reusing Albania’s 750,000 Abandoned Bunkers. Barcelona: dpr-barcelona, 2012.
-Virilio, Paul. Bunker Archeology. Princeton: Princeton Architectural Press, 1975.
-Zickel, Raymond and Walter R. Iwaskiw, editors. Albania: A Country Study.
-Washington: GPO for the Library of Congress, 1994. http://countrystudies.us/albania/index.htm.
-An excerpt from The Following Is A True Story: Fiction, Bunkerization & Cinema in Post-Socialist Albania
By Alison Reilly
Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Art History, Theory and Criticism
Department of Art History, Theory and Criticism, The School of the Art Institute of Chicago, Spring 2015

 

© 2015 Alison Reilly. All Rights Reserved.



09

Essay: Face to Face / Von Angesicht zu Angesicht / Ballë për ballë

Face to Face – Story about two countries splitting apart

DE    SQ

Soviet Union and Albania

by Bruce Williams

The essay is based on a film by Piro Milkani and Kujtim Cashku. It shows a chronicle of a rift reread: The discourse of nostalgia, about the splitting apart of the Soviet Union and Albania.

In the beginning of the film “Face to face”, which is based on the novel by Ismail Kadare, you see artifacts from an ancient theatre in Orikum that had been built for the entertainment of the Roman garrison. The archeologist explains that the nearby base, which today is called Pasha Liman, has been active for 2,400 years. For the Turks, it constituted a springboard for attacking Europe.

The visit is interrupted. A messenger arrives with an official communiqué from the base commander that the archeological team is to leave immediately; the base is closed. The archeologist hitches a ride with the messenger to headquarters, while Besnik, an Albanian journalist and interpreter, is left to read headlines from Zeri i Popullit foregrounding the rift between Albania and the Soviet Union, and ordering a firm “no” to Soviet blackmail. At the base headquarters, the archeologist learns from Albanian Commander Mujo Bermema (Bujar Lako) of the gravity of the situation. Although both Russians and Albanians are stationed in Vlora, Albanian considers itself to be the sole administrator of the base Pasha Liman. Given that a number of the submarines in use are Soviet, the Russians consider the site to be jointly administrated. Albania has recently refused entry to Vlora to a group of Russian seismologists whom the Hoxha regime believes to be spies, and in turn, the Soviets are demanding removal of the archeologists. Infuriated, the chief archeologist chides a group of Soviet military officers, emphasizing the noble mission of the excavation of the ancient theatre, where it is possible that Aeschylus’ Prometheus was performed.

While the Albanians desire to celebrate the treasures to be found on their turf, thereby comparing Albania to the greatness of Rome and the Ottoman Empire, the Soviets are more interested in assessing the seismic vulnerability of the regime, which for their own military interests, is highly strategic. Like Chronicle of a Death Foretold, the film itself constitutes an excavation of sorts. It uncovers the political and personal dynamics of a decisive moment in time, which was defined by numerous ambiguities. Given the rift with Belgrade, Moscow deemed Vlora its doorway to the West as it had been for the Turks so many centuries before.

For the Albanians, the base has represented a long-standing bastion of national defense. From the film’s opening sequences, it is clear that Moscow and Tirana are at odds, but we have yet to discover the nuances of Albanian/Soviet friendship that are at stake. The dynamics of the rift are fleshed out in a sequence in which Besnik relates to Zana, his sweetheart, the details of his recent trip to Moscow in which he served as an interpreter during an explosive meeting at the Kremlin between Hoxha and Khrushchev. Noting that he seemed different when he returned, Zana asks what has happened. He explains that in Moscow, the world that they had known had been shattered. Besnik’s memories are embodied by archival footage of Enver Hoxha at the Kremlin and of the bellicose nature of the meeting between the two leaders. The use of archival footage at this juncture, moreover, underscores the film’s similarity to Chronicle of a Death Foretold in as much as the images of Khrushchev and Hoxha in the Kremlin render indisputable the factual context in which the film is grounded. The rift between the two powers is further textualized by slogans posted in Tirana demanding “No to Soviet Blackmail.” As a group of Albanians gaze at one such poster, we hear the opening bars of Beethoven’s Third Symphony (Eroica).

Although at the time Face to Face was released, the reference to the symphony was most likely intended to serve as a metaphor for Khrushchev’s betrayal of the Stalinist policies that the Hoxha regime emulated, a reading of the film some thirty-five years later suggests that the deployment of the symphony reflects instead an outcry against the brutality of the Hoxha regime. From a contemporary standpoint, the two readings coexist. We at once deconstruct the aggressive underpinnings of the Albanian state and discover the iconography that circulated in the public space at the time of the schism. Pairings, similarities and friendships.

Despite the strongly anti-Soviet stance that one would expect from the political context in which the film was made, Face to Face is structured upon a discourse of similarity between the two opposing forces. Commander Bermama has as his counterpart the Soviet commander, with whom he has developed a long-term friendship. Besnik Struga is paired with a Soviet journalist who has come to Vlora to cover the events in the same way the Albanian had been present at the pivotal events in Moscow. Besnik’s brother, a young soldier stationed at the base, is paired with a Soviet soldier, with whom he shares a fraught conversation on romance and betrayal. The similarity between the two garrisons is underscored, in a similar fashion, by the numerous parallels made between the troops. Both march in a similar manner. Meetings between commanders and troops are virtually identical, with the exception of the presence of Albanian or Russian language slogans, and the obligatory images of Khrushchev or Hoxha. The blurring of differences is so intense that, noting the impending confrontation, Sergei Ivanovich (Timo Flloko), a Soviet engineer, remarks that the two forces will soon be devouring each other like octopi, an obvious articulation of the belief that they are of the same species. In a sequence that longingly recalls earlier friendships, the Soviet commander retrieves a jack of spades from a playing deck and goes to visit Commander Bermama. Showing his former friend the card, he bemoans that they are now like the jack, with heads in opposite directions. Ripping the card in half, and aligning the heads of the jack in the same direction, he asserts that this is the way the two commanders’ relationship should remain. As tensions mount in subsequent sequences, we realize that the sentiment felt by the Soviet commander stems from a past that cannot be recovered; a return to the earlier days of friendship is now impossible. Upon leaving the Albanian headquarters, the Soviet throws the pieces of the card down, and we see the two heads in opposite directions, but at a skewed angle. The same image will appear near the end of the film when the torn card is shown amongst the rubbish left behind by the departing Soviets. The oblique angle of the heads suggests the ambiguity present in the lives of soldiers and civilians due to the rift. A subtle reference, moreover, to Russian culture is present. The card is a jack of spades, not clubs, swords, or hearts. (Swords would have been a natural choice given the military nature of the film). A jack is immediately below a queen in the hierarchy of a deck of cards. Hence, we are not too far removed from Pushkin or Tchaikovsky’s Queen of Spades, and such a metaphor provides a highbrow counterpoint to the popular Russian music played at a bar frequented by both Russians and Albanians. We must recall the veneration that many educated Albanians felt for the Russian language and its culture, a point underscored by the fact that the rift with the Soviet Union did not put an end to the study of Russian in Albanian schools.

 



Face to Face - Geschichte über zwei Länder, die sich trennen

EN    SQ

Sowjetunion und Albanien

von Bruce Williams

Der Aufsatz basiert auf einem Film von Piro Milkani und Kujtim Cashku. Er zeigt eine Chronik des Auseinandergehens: Der Diskurs der Nostalgie über die Spaltung der Sowjetunion und Albaniens.

Am Anfang des Films „Face to Face“, der auf dem Roman von Ismail Kadare basiert, sieht man Artefakte eines alten Theaters in Orikum, das zur Unterhaltung der römischen Garnison gebaut wurde. Der Archäologe erklärt, dass die nahe gelegene Basis, die heute Pasha Liman heißt, seit 2.400 Jahren aktiv ist. Für die Türken war es ein Sprungbrett, um Europa anzugreifen.

Der Besuch wird unterbrochen. Ein Bote kommt mit einem offiziellen Kommuniqué des Basiskommandanten, das das archäologische Team anweist, Orikum sofort zu verlassen. Die Basis ist geschlossen. Der Archäologe wird von einem Boten zum Hauptquartier mitgenommen, während Besnik, ein albanischer Journalist und Dolmetscher, zurückbleibt und die Schlagezeilen in Zeri i Popullit liest, die das Zerwürfnis zwischen Albanien und der Sowjetunion in den Vordergrund stellen und ein festes „Nein“ zur sowjetischen Erpressung befehlen. Im Hauptquartier der Basis erfährt der Archäologe vom albanischen Kommandanten Mujo Bermema (Bujar Lako) vom Ernst der Lage. Obwohl sowohl Russen als auch Albaner in Vlora stationiert sind, sehen sich die Albaner als alleinige Verwalter der Basis Pascha Liman. Da einige der im Einsatz befindlichen U-Boote sowjetisch sind, betrachten die Russen den Standort als gemeinsam verwaltet. Albanien hat kürzlich einer Gruppe russischer Seismologen, die das Hoxha-Regime für Spione hält, den Zutritt nach Vlora verweigert, und die Sowjets fordern wiederum die Entfernung der Archäologen. Wütend tadelt der Chefarchäologe eine Gruppe sowjetischer Militäroffiziere und betont die edle Mission der Ausgrabung des antiken Theaters, bei der möglicherweise Aischylos' Prometheus aufgeführt wurde.

Während die Albaner die Schätze auf ihrem Territorium preisen und damit Albanien mit der Größe Roms und des Osmanischen Reiches vergleichen wollen, sind die Sowjets mehr daran interessiert, die seismische Verwundbarkeit des Regimes zu bewerten, die für ihre eigenen militärischen Interessen höchst strategisch ist. Wie die Chronik eines vorausgesagten Todes stellt der Film selbst eine Art Ausgrabung dar. Es deckt die politische und persönliche Dynamik eines entscheidenden Zeitpunkts auf, der durch zahlreiche Unklarheiten definiert wurde. Angesichts des Zerwürfnisses mit Belgrad betrachtete Moskau Vlora als sein Tor zum Westen, wie es es vor so vielen Jahrhunderten für die Türken gewesen war.

Für die Albaner repräsentiert die Basis eine langjährige Bastion der nationalen Verteidigung. Aus den Eröffnungssequenzen wird klar, dass Moskau und Tirana uneins sind, aber noch bleiben die auf dem Spiel stehenden Nuancen der albanisch-sowjetischen Freundschaft zu entdecken. Die Dynamik des Zerwürfnisses konkretisiert sich in einer Sequenz, in der Besnik seiner Liebsten Zana Details seiner kürzlichen Reise nach Moskau erzählt, in der er als Dolmetscher an einem explosiven Treffen im Kreml zwischen Hoxha und Chruschtschow teilnahm. Zana, die seine Veränderung nach seiner Rückkehr bemerkt, fragt ihn, was passiert sei. Er erklärt, dass in Moskau die Welt, die sie gekannt haben, zerstört worden sei. Besniks Erinnerungen werden durch Archivaufnahmen von Enver Hoxha im Kreml und durch den kämpferischen Charakter des Treffens zwischen den beiden Führern verkörpert. Die Verwendung von Archivmaterial zu diesem Zeitpunkt unterstreicht außerdem die Parallelen des Films zu Chronicle of a Death Foretold, da die Bilder von Chruschtschow und Hoxha im Kreml den tatsächlichen Kontext, auf dem der Film basiert, unanfechtbar machen. Das Zerwürfnis zwischen den beiden Mächten wird durch die in Tirana veröffentlichten Parolen, die "Nein zur sowjetischen Erpressung" fordern, weiter textualisiert. Während eine Gruppe von Albanern auf dieses Plakat starren, hören wir die Eröffnungstakte von Beethovens Dritter Symphonie (Eroica).

Obwohl zum Zeitpunkt der Veröffentlichung von Face to Face der Verweis auf die Symphonie höchstwahrscheinlich als Metapher für Chruschtschows Verrat an der stalinistischen Politik dient, der das Hoxha-Regime nacheiferte, legt eine Interpretation des Films etwa 35 Jahre später nahe, dass der Einsatz der Symphonie stattdessen ein Aufschrei gegen die Brutalität des Hoxha-Regimes reflektierte. Aus heutiger Sicht existieren beide Lesarten nebeneinander. Wir dekonstruieren zugleich die aggressiven Grundlagen des albanischen Staates und entdecken die Ikonographie, die zur Zeit des Schismas im öffentlichen Raum zirkulierte. Paarungen, Ähnlichkeiten und Freundschaften.

Trotz der stark antisowjetischen Haltung, die man aus dem politischen Kontext, in dem der Film gedreht wurde, erwarten würde, basiert Face to Face auf einem Diskurs der Ähnlichkeit zwischen den beiden gegnerischen Kräften. Kommandant Bermama hat als Gegenüber den sowjetischen Kommandanten, zu dem er eine langjährige Freundschaft aufgebaut hat. Besnik Strugawird mit einem sowjetischen Journalisten gepaart, der nach Vlora gekommen ist, um über die Ereignisse zu berichten, so wie der Albaner bei den wichtigsten Ereignissen in Moskau anwesend war. Besniks Bruder, ein junger Soldat, der in der Basis stationiert ist, wird einem sowjetischen Soldaten gegenübergestellt, dem er ein angespanntes Gespräch über Romantik und Verrat anvertraut. Die Ähnlichkeit zwischen den beiden Garnisonen wird in ähnlicher Weise durch die zahlreichen Parallelen zwischen den Truppen unterstrichen. Beide marschieren auf ähnliche Weise.

Die Treffen zwischen Kommandanten und Truppen sind praktisch identisch, mit Ausnahme der albanischen oder russischsprachigen Parolen und der obligatorischen Bilder von Chruschtschow oder Hoxha. Die Verwischung der Unterschiede ist so intensiv, dass der sowjetische Ingenieur Sergej Iwanowitsch (Timo Flloko) angesichts der bevorstehenden Konfrontation bemerkt, dass sich die beiden Kräfte bald wie Tintenfische gegenseitig verschlingen werden, eine offensichtliche Artikulation des Glaubens, dass sie derselben Spezies angehören. In einer Sequenz, die sehnsüchtig an frühere Freundschaften erinnert, holt der sowjetische Kommandant einen Pik-Buben aus einem Kartenspiel und besucht Kommandant Bermama. Er zeigt seinem ehemaligen Freund die Karte und beklagt, dass sie jetzt wie die Buben sind, mit ihren Köpfen in entgegengesetzte Richtungen.

Indem er die Karte in zwei Hälften zerreißt und die Köpfe der Bubengleich ausrichtet, macht er deutlich, dass die Beziehung der beiden Kommandantenerhalten bleiben sollte. Während die Spannungen in den folgenden Sequenzen zunehmen, stellen wir fest, dass das Gefühl des sowjetischen Kommandanten einer Vergangenheit entstammt, die nicht zurückgeholt werden kann. Eine Rückkehr zu den früheren Tagen der Freundschaft ist jetzt unmöglich. Beim Verlassen des albanischen Hauptquartiers wirft der Sowjet die Kartenstücke zu Boden, und wir sehen die beiden Köpfe in entgegengesetzter Richtung, jedoch in schrägem Winkel. Das gleiche Bild erscheint gegen Ende des Films, wenn die zerrissene Karte im Müll gezeigt wird, den die abreisenden Sowjets zurückgelassen haben. Der schräge Winkel der Köpfe deutet auf die Mehrdeutigkeit im Leben von Soldaten und Zivilisten als Folge des Zerwürfnisses. Darüber hinaus gibt es einen subtilen Hinweis auf die russische Kultur. Die Karte ist ein Pik-Bube, kein Kreuz, Schwert oder Herz. (Schwerter wären angesichts des militärischen Charakters des Films eine natürliche Wahl gewesen). Ein Bube ist in der Hierarchie eines Kartenspiels unmittelbar unter einer Dame. So sind wir nicht weit von Puschkin oder Tschaikowskis Pik-Dame entfernt, und eine solche Metapher bietet einen anspruchsvollen Kontrapunkt zur populären russischen Musik, die in einer von Russen und Albanern frequentierten Bar gespielt wird.

Wir müssen uns an die Verehrung erinnern, die viele gebildete Albaner für die russische Sprache und ihre Kultur empfanden, ein Punkt, der auch dadurch unterstrichen wird, dass das Zerwürfnis mit der Sowjetunion dem Russischunterricht an albanischen Schulen kein Ende bereitete.

 



Ballë për ballë - Histori mbi ndarjen e dy vendeve

EN     DE

Bashkimi Sovjetik dhe Shqipëria

nga Bruce Williams

Kjo ese është bazuar në një film të Piro Milkani dhe Kujtim Cashku. Ajo tregon një kronikë të një përçarje: Ligjërimi i nostalgjisë rreth ndarjes së Bashkimit Sovjetik nga Shqipëria.

Në fillim të filmit "Ballë për ballë", i cili bazohet në romanin e Ismail Kadare, ju shihni objekte nga një teatër antik në Orikum që ishin ndërtuar për argëtimin e garnizonit romak. Arkeologu shpjegon se baza afër, e cila sot quhet Pasha Liman, ka qenë aktive për 2,400 vjet. Për turqit, ai përbënte një trampolinë për të sulmuar Evropën.

Vizita ndërpritet. Një lajmëtar arrin me një komunikatë zyrtare nga komandanti i bazës, që ekipi arkeologjik do të largohet menjëherë; baza është e mbyllur. Arkeologu fillon një udhëtim me të lajmëtarin drejt selisë, ndërsa Besniku, një gazetar dhe përkthyes shqiptar, lihet të lexojë tituj nga Zëri i Popullit duke paralajmëruar përçarjen midis Shqipërisë dhe Bashkimit Sovjetik dhe duke urdhëruar një "jo" të vendosur ndaj shantazheve Sovjetike. Në selinë e bazës, arkeologu mëson nga komandanti shqiptar Mujo Bermema (Bujar Lako) për peshën e situatës. Megjithëse të dy rusët dhe shqiptarët janë të vendosur në Vlorë, shqiptari e konsideron veten të jetë administratori i vetëm i bazës Pasha Liman. Duke qenë se disa nëndetëseve në përdorim janë sovjetike, rusët pretendojnë që zona të administrohet bashkërisht. Shqipëria së fundmi ka refuzuar hyrjen në Vlorë te një grup sizmologësh rusë, të cilët regjimi i Hoxhës i konsideron spiunë dhe nga ana tjetër, sovjetikët po kërkojnë largimin e arkeologëve. I inatosur, arkeologu kryesor qorton një grup oficerësh ushtarakë sovjetikë, duke theksuar misionin fisnik të gërmimit të teatrit antik, ku është e mundur që të jetë perfomuar Prometeu i Eskilit.

Ndërsa shqiptarët dëshirojnë të gëzohen rreth thesareve që mund të gjenden në terrenin e tyre, duke krahasuar Shqipërinë me madhështinë e Romës dhe Perandorisë Osmane, sovjetikët janë më të interesuar të vlerësojnë  dobësinë "sizmike" të regjimit, i cili për interesat e tyre ushtarakë është shumë strategjik. Ashtu si Kronika e një Vdekjeje të Parathënë, vetë filmi përbën një gërmim të rendeve. Ajo zbulon dinamikën politike dhe personale të një momenti vendimtar në kohë, i cili u përcaktua nga paqartësi të shumta. Duke pasur parasysh përçarjen me Beogradin, Moska e konsideroi Vlorën portën e saj drejt Perëndimit siç kishte qenë për Turqit shumë shekuj më parë. Për shqiptarët, baza ka përfaqësuar një fortesë të vjetër të mbrojtjes kombëtare. Nga sekuencat e hapjes së filmit, është e qartë se Moska dhe Tirana janë në kundërshtim, por ne ende nuk kemi zbuluar nuancat e miqësisë shqiptaro-sovjetike, të cilat janë në rrezik. Dinamika e përçarjes zbulohet në një sekuencë në të cilën Besniku i tregon Zanës, të dashurës së tij, detajet e udhëtimit të tij të fundit në Moskë, në të cilin ai shërbeu si përkthyes gjatë një takimi shpërthyes në Kremlin midis Hoxhës dhe Hrushovit. Duke vërejtur se ai dukej ndryshe kur u kthye, Zana pyet se çfarë ka ndodhur. Ai shpjegon se në Moskë, bota që ata kishin njohur ishte shkatërruar. Kujtimet e Besnikut mishërohen nga pamjet arkivore të Enver Hoxhës në Kremlin dhe nga natyra luftarake e takimit midis dy udhëheqësve. Përdorimi i pamjeve arkivore në këtë moment, për më tepër, thekson ngjashmërinë e filmit me Kronikën e një Vdekjeje të Parathënë, aq sa imazhet e Hrushovit dhe Hoxhës në Kremlin e bëjnë të padiskutueshëm kontekstin faktik në të cilin bazohet filmi. Përçarja midis dy fuqive tekstualizohet më tej nga parullat e postuara në Tiranë që kërkojnë " I themi JO Shantazhit Sovjetik". Ndërsa një grup shqiptarësh shikon një poster të tillë, ne dëgjojmë melodinë hapëse të Simfonisë së Tretë të Beethoven (Eroica).

Megjithëse në kohën kur u publikua Ballë për Ballë, referenca për simfoninë kishte shumë të ngjarë të shërbente si një metaforë për tradhtinë e Hrushovit ndaj politikave staliniste që regjimi Hoxha imitoi. Një interpretim i filmit rreth tridhjetë e pesë vjet më vonë sugjeron që vendosja e simfonisë pasqyron një zhurmë kundër brutalitetit të regjimit të Hoxhës. Nga pikëpamja bashkëkohore, të dyja interpretimet bashkëjetojnë. Ne në të njëjtën kohë dekonspirojmë bazat agresive të shtetit shqiptar dhe zbulojmë ikonografinë që qarkulloi në hapësirën publike në kohën e përçarjes. Bashkime, ngjashmëri dhe miqësi. Pavarësisht nga qëndrimi i fort anti-Sovjetik që dikush mund të presë nga konteksti politik në të cilin u bë filmi, Ballë për ballë është strukturuar mbi një debat ngjashmërie midis dy forcave kundërshtare. Komandanti Bermama ka si homologun e tij komandantin sovjetik, me të cilin ai ka zhvilluar një miqësi afatgjatë. Besnik Struga vlen si paralelizëm i një gazetari sovjetik, i cili ka ardhur në Vlorë për të pasqyruar ngjarjet në të njëjtën mënyrë si shqiptari kishte qenë i pranishëm në ngjarjet kryesore në Moskë. Vëllai i Besnikut, një ushtar i ri i vendosur në bazë, vlen si paralelizëm i një ushtari sovjetik, me të cilin ai ndan një bisedë mbi romancën dhe tradhtinë. Ngjashmëria midis dy garnizoneve theksohet, në një mënyrë të ngjashme, nga paralelizimet e shumta të bëra midis trupave ushtarakë. Të dyja njësitë marshojnë në një mënyrë të ngjashme. Takimet midis komandantëve dhe trupave janë praktikisht identike, me përjashtim të pranisë së parullave në gjuhën shqipe ose ruse, dhe imazheve të detyrueshme të Hrushovit ose Hoxhës.  Ndryshimet mes tyre janë aq të vakta, sa që duke parë rritjen e tensionimit mes tyre, Sergei Ivanovich (Timo Flloko), një inxhinier sovjetik, vëren se të dy forcat së shpejti do të gllabërojnë njëra-tjetrën porsi oktapodët, një metaforë e qartë për të shprehur besimin se ata janë specie të njëjta. Në një sekuencë që kujton me mall miqësitë e mëparshme, komandanti sovjetik nxjerr kartën "Jan" nga letrat e bixhozit dhe shkon për të vizituar komandantin Bermama. Duke i treguar ish mikut të tij kartën, ai shprehet se ata tani janë si "Jani", me koka në drejtime të kundërta. Duke grisur letrën e bixhozit në gjysmë dhe duke i përafruar kokat në të njëjtin drejtim, ai pohon se kjo është mënyra se si duhet të qëndrojnë marrëdhëniet e dy komandantëve. Ndërsa tensionet rriten në sekuencat vijuese, ne e kuptojmë se ndjenja e shprehur nga komandanti sovjetik buron nga një e kaluar që nuk mund të rikuperohet; një kthim në ditët e hershme të miqësisë duket tashmë e pamundur. Me të lënë selinë shqiptare, komandanti sovjetik hedh copat e kartës poshtë, dhe ne shohim të dy kokat në drejtime të kundërta, por në një kënd të pjerrët. I njëjti imazh do të shfaqet afër fundit të filmit kur karta e grisur tregohet midis mbeturinave të lëna pas nga sovjetikët në largim e sipër. Këndi i zhdrejtë i kokat sugjeron paqartësinë e pranishme në jetën e ushtarëve dhe civilëve për shkak të përçarjes. Për më tepër, një referencë delikate për kulturën ruse është e pranishme. Letra është "Jani", as shpata e as zemra (shpatat do të kishin qenë një zgjedhje e natyrshme duke pasur parasysh natyrën ushtarake të filmit). Një "Jan" gjëndet nën mbretëreshës në hierarkinë e një letrave të bixhozit. Prandaj, ne nuk jemi shumë larg nga "Mbretëresha"  e Pushkinit apo Çajkovskit dhe një metaforë e tillë pasqyron kontrastin që krijohej mes dy palëve  në një lokal të frekuentuar nga rusët dhe shqiptarët vihej muzikë popullore ruse. Ne duhet të kujtojmë nderimin që shumë shqiptarë të arsimuar ndien për gjuhën ruse dhe kulturën e saj, gjë kjo e theksuar nga fakti se përçarja me Bashkimin Sovjetik nuk i dha fund studimit të rusishtes në shkollat ​​shqiptare.

 



10

Contributors / Mitwirkende / Kontribuesit

Contributors

DE      SQ

Remarks and Contributors

This exhibition is the result of efforts of a number of people. Besides the main contributors (listed below) the former Albanian President Alfred Moisiu, active and former officers of the navy, army and air force gave insights into the time of the communist rule in Albania. Special thanks goes to Alison Marie Reilly and Bruce Williams who wrote the essays and to Kujtim Çashku who contributed with his films Face to face and Kolonel Bunker. They give us a deep understanding of the past and the present of Albania.

Alfred Diebold is a German economist, author, photographer and filmmaker based in Tirana, Albania, and Berlin, Germany. Educated in Germany (Stuttgart University-Doctorate), the US (NYU-Tisch School of the Arts, San Diego State University) and Italy (Rome School of Photography) he has published photo books, produced films and contributed to magazines, newspapers and important publications with his photos, articles and essays. He sees himself as a witness, as an analyst and observer and as such he is a documentary, reportage and fine art photographer. The realization of this exhibition goes back to his initiative.

Bruce Williams is Professor of Cultural Studies in the Department of Languages and Cultures and co-coordinator of the program in International Cinema at the William Paterson University of New Jersey. He has published extensively in the areas of cinema history, film theory, Latin American and Eastern European cinemas, and language and cinema. He is the author, with Keumsil Kim-Yoon, of Two Lenses on the Korean Ethos: Key Cultural Concepts and Their Appearance in Cinema. His current research focuses on Albanian cinema, with particular emphasis on the Kinostudio era, the transition to international coproduction, and women directors. Williams is at work on a book-length manuscript on Albanian cinema. His article, ‘It’s a Wonderful Job: Women at Work in the Cinema of Communist Albania’, published in Studies in Eastern European Cinema in 2015 received the 2016 award for best essay in the Central, Eastern, and Southern European Media Special Interest Group of the Society for Cinema and Media Studies.

Alison Marie Reilly is a writer, editor, and art historian. She recently moved to Los Angeles, where she is Program Assistant at the Getty Foundation. She graduated from the School of the Art Institute of Chicago with a Master of Arts in Modern and Contemporary Art History and from the University of Maryland with a Bachelor of Arts in Art History. Her master’s thesis examines the psychological internalization of military architecture, the politics of filmmaking under socialist and post-socialist governments, and the formal devices of Albanian filmmakers in the 1990s. At SAIC, she received a Loescher Travel Grant to complete archival research at the Arkivi Qendror Shteteror I Filmit in Tirana, Albania and a Shapiro Center EAGER Grant to explore the connections between remoteness, digital culture, and land use in the American West.

Kujtim Çashku is a Film Director, Scriptwriter, Producer, Human Rights Activist and Provost of Marubi Film & Multimedia Academy. He studied at Higher Institute of Arts in Albania, Institute of Theatre and Film, Romania and at Columbia University, NYC, USA. Kujtim started film-making in 1975 as an assistant and in 1978 as film director in Kinostudio, Tirna. Several of his movies won national and international prizes. His career took him to Romania, USA, France, Poland and Germany. He is considered Albania’s internationally best-known cinema personality. In 1990 Kujtim Çashku was one of the founders of Albanian Helsinki Committee. In 2004, he founded the first film school in Albania Academy of Film and Multimedia Marubi. In 2006 he founded the International Human Rights Film Festival in Albania. He is a member of the European Film Academy, Member of Albanian Academy of Arts and Science, Member of Balkan Academy of Art and Science. Kujtim Çashku is Artist of Emeritus, “Great Master” Albania , Chevalier de l’order des Arts et des Letters France, Doctor Honorius Causa USA.



Mitwirkende

EN      SQ

Anmerkungen und Mitwirkende

Diese Ausstellung ist das Ergebnis der Bemühungen einer Reihe von Menschen. Neben den Hauptverantwortlichen (siehe unten) gab der ehemalige albanische Präsident Alfred Moisiu, aktive und ehemalige Offiziere der Marine, der Armee und der Luftwaffe, Einblicke in die Zeit der kommunistischen Herrschaft in Albanien. Besonderer Dank geht an Alison Marie Reilly und Bruce Williams, die die Essays geschrieben haben, sowie an Kujtim Çashku, der mit seinen Filmen Face to Face und Kolonel Bunker dazu beigetragen hat. Sie geben uns ein tiefes Verständnis für die Vergangenheit und Gegenwart Albaniens.

Alfred Diebold ist ein deutscher Ökonom, Autor, Fotograf und Filmemacher mit Sitz in Tirana, Albanien und Berlin. Er wurde in Deutschland (Stuttgarter Universität), den USA (NYU-Tisch School of the Arts, San Diego State University) und Italien (Rome School of Photography) ausgebildet und hat Fotobücher veröffentlicht, Filme produziert und Beiträge für Magazine, Zeitungen verfasst. Er sieht sich als Zeuge, als Analytiker und Beobachter und als solcher Dokumentar-, Reportage- und Kunstfotograf. Die Realisierung dieser Ausstellung geht auf seine Initiative zurück.

Bruce Williams ist Professor für Kulturwissenschaften am Institut für Sprachen und Kulturen und Co-Koordinator des Programms für Internationales Kino an der William Paterson University in New Jersey. Er hat umfangreich in den Bereichen Kinogeschichte, Filmtheorie, lateinamerikanische und osteuropäische Kinos sowie Sprache und Kino publiziert. Zusammen mit Keumsil Kim-Yoon ist er Autor von Two Lenses on the Korean Ethos: Wichtige kulturelle Konzepte und ihr Auftreten im Kino. Seine aktuellen Forschungsschwerpunkte sind das albanische Kino mit besonderem Schwerpunkt auf der Kinostudio-Ära, dem Übergang zur internationalen Koproduktion und Regisseurinnen. Williams arbeitet an einem buchlangen Manuskript über das albanische Kino. Sein Artikel „Es ist ein wunderbarer Job: Frauen bei der Arbeit im Kino des kommunistischen Albaniens“, der 2015 in Studies in Eastern European Cinema veröffentlicht wurde, erhielt 2016 die Auszeichnung als bester Aufsatz in der Special Interest Group der mittel-, ost- und südeuropäischen Medien von die Gesellschaft für Kino- und Medienwissenschaft.

Alison Marie Reilly ist Schriftstellerin, Herausgeberin und Kunsthistorikerin. Sie ist kürzlich nach Los Angeles gezogen, wo sie Programmassistentin bei der Getty Foundation ist. Sie absolvierte die School of Art Institute in Chicago mit einem Master of Arts in moderner und zeitgenössischer Kunstgeschichte und die University of Maryland mit einem Bachelor of Arts in Kunstgeschichte. Ihre Masterarbeit untersucht die psychologische Internalisierung der Militärarchitektur, die Politik des Filmemachens unter sozialistischen und postsozialistischen Regierungen und die formalen Mittel albanischer Filmemacher in den 1990er Jahren. An der SAIC erhielt sie ein Loescher-Reisestipendium, um die Archivrecherche am Arkivi Qendror Shteteror I Filmit in Tirana, Albanien, abzuschließen, und ein EAPER-Stipendium des Shapiro-Zentrums, um die Zusammenhänge zwischen Abgeschiedenheit, digitaler Kultur und Landnutzung im amerikanischen Westen zu untersuchen.

Kujtim Çashku ist Filmregisseur, Drehbuchautor, Produzent, Menschenrechtsaktivist und Provost der Marubi Film & Multimedia Academy. Er studierte am Higher Institute of Arts in Albanien, am Institut für Theater und Film in Rumänien und an der Columbia University in New York. Kujtim begann 1975 als Assistent und 1978 als Filmregisseur in Kinostudio, Tirna, mit dem Filmemachen. Mehrere seiner Filme wurden mit nationalen und internationalen Preisen ausgezeichnet. Seine Karriere führte ihn nach Rumänien, USA, Frankreich, Polen und Deutschland. Er gilt als Albaniens international bekannteste Kino-Persönlichkeit. 1990 war Kujtim Çashku einer der Gründer des albanischen Helsinki-Komitees. 2004 gründete er die erste Filmschule in der albanischen Akademie für Film und Multimedia Marubi. 2006 gründete er das Internationale Menschenrechtsfilmfestival in Albanien. Er ist Mitglied der Europäischen Filmakademie, Mitglied der Albanischen Akademie der Künste und Wissenschaften, Mitglied der Balkanakademie der Künste und Wissenschaften. Kujtim Çashku ist emeritierter Künstler, „Großer Meister“ Albanien, Chevalier de l'order des Arts et des Letters Frankreich, Doktor Honorius Causa USA.

 



Kontribuesit

EN      DE

Shënim për pësonat të cilët kanë ndihmuar në realizimin e këtij projekti 

Ky panair është rezultat i përpjekjeve të disa personave. Përveç kontribuesve kryesorë (të shënuar më poshtë) ish-presidenti shqiptar Alfred Moisiu, zyrtarë aktivë dhe ish-oficerë të marinës, ushtrisë dhe forcave ajrore, ndanë njohuri për kohën e sundimit komunist në Shqipëri. Falënderime të veçanta shkojnë për Alison Marie Reilly dhe Bruce Williams për esetë e tyre dhe për Kujtim Çashku i cili kontribuoi me filmat e tij Ballë për ballë dhe Kolonel Bunker. Ato na japin një kuptim të thellë të së kaluarës dhe të tashmes së Shqipërisë.

Alfred Diebold është një ekonomist gjerman, autor, fotograf dhe regjisor me bazë në Tiranë, Shqipëri dhe Berlin, Gjermani. I shkolluar në Gjermani (Universiteti i Shtutgartit, PhD), SH.B.A. (Shkolla e Arteve NYU-Tisch, Universiteti Shtetëror i San Diegos) dhe Itali (Shkolla e Fotografi të Romës) ai ka botuar libra me foto, prodhuar filma dhe kontribuar në revista, gazeta dhe botime të rëndësishme me foto, artikuj dhe ese të tij. Ai e sheh veten si një dëshmitar, si një analist dhe vëzhgues dhe si i tillë ai është një fotograf për dokumentarë, reportazhe si dhe për art. Realizimi i kësaj ekspozite është një iniciativë e tij.

Bruce Williams është Profesor i Studimeve Kulturore në Departamentin e Gjuhëve dhe Kulturave dhe bashkë-koordinator i programit në Kinemanë Ndërkombëtare në Universitetin William Paterson të New Jersey. Ai ka botuar gjerësisht në fushat e historisë së kinemasë, teorisë së filmit, kinemave të Amerikës Latine dhe Europës Lindore, si dhe gjuhës dhe kinemasë. Ai është autor, me Keumsil Kim-Yoon, i Dy Lente në Ethos Koreane: Konceptet kryesore kulturore dhe paraqitja e tyre në kinema. Kërkimi i tij aktual përqendrohet në kinematografinë shqiptare, me theks të veçantë në epokën e Kinostudio, kalimin në produksionin ndërkombëtar dhe gratë regjisore. Williams është duke punuar për një libër mbi kinemanë shqiptare. Artikulli i tij, “Një punë e mrekullueshme: Gratë në Punë në Kinemanë e Shqipërisë Komuniste”, botuar në Studimet në Kinemanë e Europës Lindore në 2015 mori çmimin 2016 për esenë më të mirë në Grupin e Interesit të Mediave të Evropës Qendrore, Lindore dhe Jugore të shoqërisë për studime të kinemasë dhe medias.

Alison Marie Reilly është një shkrimtare, redaktore dhe historiane e artit. Ajo së fundmi u transferua në Los Angeles, ku është asistente e Programit në Getty Foundation. Ajo u diplomua nga Shkolla e Institutit të Artit të Çikagos me një Master të Arteve në Historinë e Artit Modern dhe Bashkëkohor dhe nga Universiteti i Maryland me një Bachelor të Arteve në Historinë e Artit. Teza e saj e masterit shqyrton brendësinë psikologjike të arkitekturës ushtarake, politikën e krijimit të filmit nën qeveritë socialiste dhe post-socialiste dhe pajisjet formale të kinematografëve shqiptarë në vitet 1990. Në SAIC, ajo bëri një udhëtim Grant Loescher për të përfunduar kërkimin arkivor në Arkivi Qendror Shtetëror të Filmit në Tiranë, Shqipëri dhe një Grant EAGER nga Qendra Shapiro për të eksploruar lidhjet midis largësisë, kulturës dixhitale dhe përdorimit të pronës në Perëndimin Amerikan.

Kujtim Çashku është drejtor filmi, skenarist, producent, aktivist për të drejtat e njeriut dhe drejtor i Akademisë Marubi Film & Multimedia. Ai studioi në Institutin e Lartë të Arteve në Shqipëri, Instituti i Teatrit dhe Filmit, Rumani dhe në Universitetin Columbia, NYC, SHBA. Kujtim filloi të bënte filma në 1975 si asistent dhe në 1978 si regjisor filmi në Kinostudio, Tirana. Disa nga filmat e tij fituan çmime kombëtare dhe ndërkombëtare. Karriera e tij e çoi në Rumani, SHBA, Francë, Poloni dhe Gjermani. Ai konsiderohet si personaliteti i kinemasë shqipëtare, i njohur ndërkombëtarisht. Në vitin 1990 Kujtim Çashku ishte një nga themeluesit e Komitetit Shqiptar të Helsinkit. Në 2004, ai themeloi shkollën e parë të filmit në Albania Academy of Film and Multimedia Marubi. Në vitin 2006 ai themeloi Festivalin Ndërkombëtar të Filmit për të Drejtat e Njeriut në Shqipëri. Ai është anëtar i Akademisë Europiane të Filmit, Anëtar i Akademisë Shqiptare të Arteve dhe Shkencës, Anëtar i Akademisë Ballkanike të Artit dhe Shkencës. Kujtim Çashku është Artist i Emeritus, “Great Master” Albania, Chevalier de l’order des Arts et des Letters France, Doctor Honorius Causa USA.



Eine virtuelle Ausstellung von

Team

Alfred Diebold, Team leader / Projektleiter / Udhëheqës i projektit

Kostanca Bicolli, Curator and translator / Kuratorin und Übersetzerin / Kuratore dhe përkthyese

Ermal Shenaj, Graphic designer / Grafikdesigner / Dizenjuesi grafik

Erstellt mit :
DDB Studio
Ein Service von:
DDB Studio

Diese Ausstellung wurde am 25.10.2021 veröffentlicht.



Impressum

Die virtuelle Ausstellung Remains of Paranoia in Albania wird veröffentlicht von:

Deutsche Botschaft Tirana, Abteilung für Kultur und Presse


Skënderbeg Str., Nr. 8
1001 - Tirana, Albanien


gesetzlich vertreten durch

Martin Zickendraht, Erster Sekretär

Telefon: +355 (0) 42 29 06 24
Fax: +355 (0) 42 23 20 50
E-Mail:  info@tira.diplo.de

Inhaltlich verantwortlich:

Enrico Günther

Kurator*innen:

Dr. Alfred Diebold und Kostanca Bicolli

 

Rechtliche Hinweise:
Die Deutsche Digitale Bibliothek verlinkt die virtuelle Ausstellung auf ihrer Internetseite https://www.deutsche-digitale-bibliothek.de/content/virtuelle-ausstellungen. Dabei wurde auf die Vertrauenswürdigkeit der Institution, welche die Ausstellung veröffentlich hat sowie die Fehlerfreiheit und Rechtmäßigkeit der virtuellen Ausstellung besonders geachtet. Der auf dieser Internetseite vorhandene Link vermittelt lediglich den Zugang zur virtuellen Ausstellung. Die Deutsche Digitale Bibliothek übernimmt keine Verantwortung für die Inhalte der virtuellen Ausstellung und distanziert sich ausdrücklich von allen Inhalten der virtuellen Ausstellung, die möglicherweise straf- oder haftungsrechtlich relevant sind oder gegen die guten Sitten verstoßen. 

DDBstudio wird angeboten von:  
Stiftung Preußischer Kulturbesitz, gesetzlich vertreten durch ihren Präsidenten,
handelnd für das durch Verwaltungs- und Finanzabkommen zwischen Bund und Ländern errichtete Kompetenznetzwerk

Deutsche Digitale Bibliothek
c/o Stiftung Preußischer Kulturbesitz
Von-der-Heydt-Straße 16-18
10785 Berlin 

Telefon: +49 (0)30 266-41 1432, Fax: +49 (0) 30 266-31 1432,
E-Mail: geschaeftsstelle@deutsche-digitale-bibliothek.de

Umsatzsteueridentifikationsnummer: 
DE 13 66 30 206

Inhaltlich verantwortlich: 
Dr. Julia Spohr
Leiterin der Geschäftsstelle
Finanzen, Recht, Kommunikation, Marketing
Deutsche Digitale Bibliothek
c/o Stiftung Preußischer Kulturbesitz
Von-der-Heydt-Straße 16-18
10785 Berlin

Konzeption:
Nicole Lücking, Deutsche Digitale Bibliothek
Stephan Bartholmei, Deutsche Digitale Bibliothek
Dr. Michael Müller, Culture to Go GbR

Design: 
Andrea Mikuljan, FIZ Karlsruhe - Leibniz Institut für Informationsinfrastruktur GmbH

Technische Umsetzung:
Culture to Go GbR mit Grandgeorg Websolutions

Hosting und Betrieb:  
FIZ Karlsruhe - Leibniz Institut für Informationsinfrastruktur GmbH



Im Bild bewegen
linke Maustaste gedrückt halten und ziehen
Pfeiltasten benutzen
Finger gedrückt halten und ziehen
Ein- & Auszoomen
Mausrad bedienen
Plus- und Minuszeichen
Zwei Finger zusammenziehen oder spreizen
Bild schließen
Doppelklick
Escape-Taste
am Bildrand